Режа: Ўрта асрларда Европа мамлакатлари давлати ва ҳуқуқига умумий тавсифи

Расм. Хлодвиглар хонодони

Варварлар ҳақиқатлари”нинг асосий қисми жиноят ва жазо масалаларига бағишланган. “Варварлар ҳақиқатлари”да деликт – жиноят деганда, аввало, озор етказиш, бировнинг шахсига ёки мулкига зарар етказиш, “қироллик тинчлигини” бузиш тушуниларди. Шунга монанд, жазо деганда ушбу озор ёки зарар етказганлик учун бадал тўлаш, ўрнини тўлдириш тушунилган. “Сали ҳақиқати”да жиноят тушунчасини англатадиган қатор ҳуқуқбузарликлар алоҳида ажратиб кўрсатилган. Унда барча жиноятлар тўрт турга: 1) шахсга қарши жиноятлар (одам ўлдириш, тан жароҳати етказиш, туҳмат, ҳақорат, номусга тегиш ва бошқалар); 2) мулкка қарши жиноятлар (ўғрилик, ўт қўйиш, босқинчилик); 3) суд қилиш тартибига қарши жиноятлар (судга келмаслик, ёлғон гувоҳлик бериш); 4) қирол фармойишларини бажармасликка бўлинади.
“Сали ҳақиқати”да жазолар ҳақида сўз кетар экан, шу нарса кўзга яққол ташланадики, франкларда эски уруғдошлик тузуми давридаги барча жазоларни тўлиқ равишда жарималарга алмаштиришга мойиллик кучли бўлган¹³. Франкларда содир этилган барча мулкий жиноятлар учун жарима жазоси билан бирга ўғриланган мулкнинг ва бошқа етказилган зарарнинг қийматини ундириш талаб қилинган. Франкларда жарима озор етказилганлик учун тўлов тариқасидаги асосий жазо сифатида узоқ вақт қўлланиб келган.
Франкларда суд жараёни айблов-тортишув характерига эга бўлган. Жиноят ва фуқаролик суд ишларини юритиш бир хил шаклларда амалга оширилган. Иш фақат даъвогарнинг ташаббуси билан қўзғатилган. Tомонлар суд жараёнида тенг ҳуқуқларга эга эди. Суд жараёни оғзаки, ошкора бўлган ва ўта расмийлиги билан ажралиб турган. “Сали ҳақиқати” суд жараёнида қўлланиладиган далилларнинг уч турини кўрсатади. Булар: гувоҳларнинг кўрсатмалари, қасамхўрлар кўрсатмалари ва ордалия бўлиб, уларнинг ичида гувоҳларнинг кўрсатмалари катта аҳамиятга эга эди.
Судда гувоҳларнинг ёлғон кўрсатма бериши, иш бўйича билганларини айтишдан бош тортиши қаттиқ жазоланган. Бундай гувоҳлар қонундан ташқари деб эълон қилинган ва уларга жарима солинган. Гувоҳга қатор талаблар қўйилган.