Reja: O`zbekiston “Qizil kitob”ga kiritilgan qushlar

Kichik burgut, Oryol-karlik, Hieraaetus pennatus (S.G.Giminin 1788)Uchib o’tuvchi O’rta Osiyo kenja turi bo’lib, deyarli hamma hududlarda tarqalgan. Tog’ va tekislikdagi qayir o’rmonlarda yashaydi. Son jihatidan 1950- yillargacha uchrashi odatiy edi.1980-yillarda uyalaydigan 20 jufti hisobga olingan. To’qaylarning kesilishi va tog’ vohalarining o’zalashtirilishi oqibatida yashash joylarini yo’q qilinishi, odamlar tomonidan ta’qib qilinishi cheklovchi omillar

bo’ladi. Muhofaza choralari sifatida ovlash ta’qiqlangan va CITECning II- ilovasiga kiritilgan.

18. 
    Lochin,Sokol – sapsan,Falco peregrinus [Tunstall 1771]. Bu qush nominal va tundra kenja turlari bo’lib, Tekisliklar va tog’ oldi hududlarida yashaydi. Tarqalish hududlaritekisliklar va tog’ etaglari. Son jihatdan doimo kam bo’lgan bo’lib, guruhda 200-300 tasi uchib o’tadi.Noqonuniy ovlash cheklovchi omil hisoblanadi. Hozirgi vaqtdaYevropa parvarishxonalarida ko’paytiriladi.Ovlashni ta’qiqlanganligi va CITECning II-ilovasiga kiritilganligi muhofaza choralari etib tayinlangan.
    
19. 
    Mallabosh lochin (sahro lochini),SHaxin ,Falco pelegrinoides [Temminck, 1829]. Ushbu yirtqich qush yarim kenja tur bo’lib, G’arbiy Tyanshan, G’arbiy Pomir-Oloy,Qizilqumning qoldiq to’g’larida tarqalgan. Soz tuproqli jarliklar, past va qoldiq tog’lar qoyatoshlarida yashaydi. Son jihatdan doimo kam bo’lgan.1990-yillardan lokal kamayib bormoqda. Jami, taxminan, 15- 20 jufti uyalaydi, janubiy hududlarda sanog’lisi qishlash uchun uchib boradi. Noqonuniy ovlash, inlarining vayron qilinishi cheklovchi omil bo’ladi. Hozirgi kunda Yevropa parvarishxonalarida ko’paytiriladi. Ovlashni ta’qiqlanganligi va CITECning I-ilovasiga kiritilganligi muhofaza choralari hisoblanadi.
    

3.1Yirtqich qushlarning ahamiyati.

Dunyo bo’yicha qushlarning tarqalishi etiologiyasiga doir ko’plab manbalarni turli fotosur’atlar va internet saytlarida uchratishimiz mumkin. Yirtqich qushlar ovchilik, estetik, ilmiy hamda iqtisodiy ahamiyatga ega bo’lganligi sababli ularni o’rganish ishlari amalga oshirilgan bo’lsada, ekologik muhitning o’zgarishi va dunyo ornitofaunasiga antropogen omillar ta’siri ortib borishi natijasida yirtqich qushlarga oid ilmiy tadqiqot ishlari davom ettirilmoqda. Boshqa qushlardan yirtqich qushlar ajralib turadi. Ular kuchli va qayrilgan tumshug’i, katta ko’zlari, kuchli oyoq va tirnoqlari bilan farqlanadi.