Reja: Mexanik ishlov berishda bazalar va bazalash haqida tushuncha. Detal yuzalarining turlari

a
о’lcham zanjirni tashkil etuvchi о’lchamlari 
b
va 
c
larni ular uchun о’rnatilgan dopusklari oralig’ida bajarishda, konstruktor 
tomonidan о’rnatilgan dopusk oralig’ida avtomatik ravishda olinishi kerak. 
Dopusklarni qо’shish formulasiga binoan T
a
=T
b
-T
c
bо’ladi, undan T
c
=T
a
-T
b
. 
Tegishli qiymatlarini qо’yib T
c
=0,36-0,62 ni olamiz.
a
о’lcham dopuski konstruktor tomonidan berilgan va oshirilishi mumkin 
emas, shuning uchun qо’yilgan masalani yechishning yagona usuli, ayiruvchini 
kichiklashtirish hisoblanadi, ya’ni 
b
о’lcham dopuskini kichiklashtirish talabini 
qо’yish T
b
ni kichiklashtirishni shunday olib borish kerakki, ya’ni 
b
о’lchamga va 
c
texnologik о’lchamga texnologik bajariluvchi dopusklar о’rnatilsin. Ya’ni, 
texnologik nuqtai nazardan 
b
va 
c
о’lchamlarini bajarish murakkabligi bir xilda 
bо’ladi (ikkala о’lcham ham о’lchamlarning bitta oralig’ida yotadi va gorizontal 
frezalash stanogida tayanch texnologik bazasidan olinadi), 
b
о’lcham dopuski 
T
b
=0,18 mm gacha kamaytirilgan, dastlabki 
a
о’lcham dopuskining yarmiga teng. 
Bu holda, 
c
texnologik о’lchamga 
b
о’lchamga о’rnatilgan dopuski yaqin bо’lgan 
dopusk tayinlash mumkin. Uzil-kesil о’lcham 
b
dopuski bilan tayinlanadi, 
standartga yaqin bо’lgan, dopusk maydonini nominaliga nisbatan chizmada 
о’rnatilgan manfiy og’ishini saqlab, ya’ni b=50-0,16= 50h11 bо’ladi. U holda 
texnologik о’lchamning hisobli dopuski T
c
= 0,36-0,16 = 0,20 mm bо’ladi. 
Texnologik о’lcham 
c
ning chegaraviy qiymatlari о’sha b-rasmdagi о’lchamli 
zanjirdan aniqlanadi. Ya’ni: 
a = b - c: a
max 
= b
max 
- c
min
; c
min 
= b
max 
- a
max 
= 50-(10+0,36)= 40-0,36 mm; 

---

a
min 
= b
min 
- c
max
; c
max 
= b
min 
- a
min 
= 50-0,16-10 = 40-0,16 mm. 
O‘lcham hisobli qiymati c = 40 -0,16/-0,36 mm; Uzil-kesil bu о’lchamni 
standartga yaqin bо’lgan qiymati c= 40 -0,17/-0,33 mm olinadi, bunga mos 
ravishda c = 40 b11 qiymat qabul qilinadi. 
O‘rnatilgan texnologik о’lcham 
c
ning chegaraviy qiymatlari hisobli 
о’lchamlar chegaralarida yotadi. 
Maksimum va minimumga nazorat qiluvchi hisoblash
[a
max
=50-(40-0,33)=10+0,33; a
min
=50-0,16-(40-0,17)=10+00,1] 
kо’rsatadiki, ya’ni dastlabki konstruktorlik о’lcham a ning chegaraviy qiymatlari 
chizmada о’rnatilgan chegaraviy о’lchamlar oralig’ida yotadi va о’lchamlarni 
qayta hisoblash tо’g’ri bajarilgan.