Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti 104 ko’m talabasi Normatov Davronbekning Kimyo

Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti

104 ko’m talabasi Normatov Davronbekning Kimyo

Eksprement fanidan

Mustaqil talim

Bajardi: Normatov Davronbek

Tekshirdi:Farmonova Shoira

Mavzu: To’yingan uglevodorodlar xossasi

Reja.

1.To’yingan va to’yinmagan uglevodorodlar

2.To’yingan uglerodlar tasnifi

3.Ularning xossalari

Organik molekulalar uglerodlardan iborat molekulalardir. Organik molekulalar bu sayyoradagi tirik mavjudotlarda eng ko'p uchraydigan molekuladir. Tirik mavjudotlarning asosiy organik molekulalariga uglevodlar, oqsillar, lipidlar va nuklein kislotalar kiradi. DNK singari nuklein kislotalar organizmlarning genetik ma'lumotlarini o'z ichiga oladi. Proteinlar kabi uglerod birikmalari tanamizning tarkibiy qismlarini hosil qiladi va ular barcha metabolizm funktsiyalarini katalizlovchi fermentlarni tashkil qiladi. Organik molekulalar kunlik funktsiyalarni bajarish uchun bizga energiya beradi. Metan kabi uglerod molekulalari atmosferada bir necha milliard yil oldin ham bo'lganligini isbotlovchi dalillar mavjud. Ushbu birikmalar boshqa noorganik birikmalar bilan reaktsiyasi bilan er yuzida hayotni hosil qilish uchun javobgardilar. Biz nafaqat organik molekulalardan iboratmiz, balki atrofimizdagi organik molekulalarning ko'p turlari mavjud, ular biz har kuni har xil maqsadlarda foydalanamiz. Biz kiyadigan kiyimlar tabiiy yoki sintetik organik molekulalardan iborat. Uylarimizdagi ko'plab materiallar ham organikdir. Avtomobillarga va boshqa mashinalarga energiya beradigan benzin organik hisoblanadi. Biz qabul qiladigan dori-darmonlarning aksariyati, pestitsidlar va insektitsidlar organik molekulalardan iborat. Shunday qilib, organik molekulalar hayotimizning deyarli barcha jabhalari bilan bog'liq. Shuning uchun bu birikmalar haqida bilish uchun organik kimyo sifatida alohida fan rivojlandi. XVIII-XIX asrlarda organik birikmalarni tahlil qilishning sifat va miqdoriy usullarini ishlab chiqishda muhim yutuqlarga erishildi. Ushbu davrda molekulalarni alohida aniqlash uchun empirik formula va molekulyar formulalar ishlab chiqildi. Uglerod atomi tetravalent, shuning uchun u atigi to'rtta bog'lanish hosil qilishi mumkin. Shuningdek, uglerod atomi boshqa yoki boshqa uglerod atomlariga bog'lanish hosil qilish uchun bir yoki bir nechta valentlikdan foydalanishi mumkin. Uglerod atomi boshqa uglerod atomi yoki boshqa har qanday atom bilan bitta, ikki yoki uch marta bog'lanish hosil qilishi mumkin. Uglerod molekulalari ham izomer sifatida mavjud bo'lish qobiliyatiga ega. Ushbu qobiliyatlar uglerod atomiga turli formulalar bilan millionlab molekulalarni yaratishga imkon beradi. Uglevodorodlar organik molekulalar bo'lib, ular faqat uglerod va vodorod atomlaridan iborat. Uglevodorodlar aromatik yoki alifatik bo'lishi mumkin. Ular asosan alkanlar, alkenlar, alkinlar, sikloalkanlar va aromatik uglevodorodlarga bo'lingan holda bir necha turga bo'linadi.To'yingan uglevodorodlarni alkanlar deb ham atash mumkin. Ular molekula sig'dira oladigan eng ko'p vodorod atomlariga ega. Uglerod atomlari va gidrogenlar orasidagi barcha bog'lanishlar bitta bog'lanishdir. Shuning uchun har qanday atomlar o'rtasida bog'lanishning aylanishiga yo'l qo'yiladi. Ular uglevodorodlarning eng oddiy turi. To'yingan uglevodorodlar C ning umumiy formulasiga ega_nH_{2n + 2.} Ushbu shartlar sikloalkanlar uchun biroz farq qiladi, chunki ular tsiklik tuzilishga ega.To'yinmagan uglevodorodlarda uglerod atomlari o'rtasida ikki yoki uch marta bog'lanishlar mavjud. Ko'plab bog'lanishlar mavjud bo'lganligi sababli, vodorod atomlarining eng maqbul soni molekulada mavjud emas. Alkenlar va alkinlar to'yinmagan uglevodorodlarga misol bo'la oladi. Ikki marta bog'langan tsiklik bo'lmagan molekulalar C ning umumiy formulasiga ega_nH_2n va alkinlar C ning umumiy formulasiga ega_nH_2n-2.

Alkenlar olefinlar, etilen qatori uglevodorodlarlari deb ham ataladi va ular C_nH_2n umumiy formulaga ega bo’lgan gomologik atorni tashkil qiladi.