Reja membrananing struktural mozaikasi va komponentlarining funktsiyalari

Plazmatik membrana orqali moddalarning harakatlanishi.
Plazmolemma yarim o’tkazuvchanlik xususiyatiga ega bo’lib, uning yuzasidan turli kattalikdagi molekulalar turli tezlikda harakat qiladi.Hujayra va atrof-muhit o’rtasidagi moddalar almashinuvi plazmatik membrananing moddalarni tanlab o’tkazishi bilan ro’y beradi. Bu membrana hujayra tarkibining turgunligini tartibga solib turishda o’ta muhim rol o’ynaydi. Chunki hujayra pardasi orqali unga barcha to’yimli moddalar kiradi va hujayraning faoliyati natijasida hosil bo’lgan mahsulot ( masalan, sekrektor kiritmalar) hamda chiqindi moddalar chiqariladi. Hujayra membranasi ayrim moddalarning kirishiga monelik qilish bilan bir qatorda boshqalariga to’sqinlik qilmaydi. Moddalar hujayraga diffuz yo’li bilan kirishi mumkin. Ma’lumki diffuziya xodisasi - bu moddaning yuqori kontsentratsiyali joydan past kontsentratsiyali o’ringa tarqalishidir. Shunga, binoan osmos hodisasi ya’ni erituvchi modda molekulalarining yarim o’tkazuvchi membrana (masalan, hujayra plazmatik membranasi) orqali diffuziyasi ro’y beradi.
Erigan molekulalarning (yoki ionlarning) kontsentratsiyasi qanchalik katta bo’lsa, to’qnashuv ehtimoli shunchalik katta bo’ladi. Binobarin, ma’lum bir narsa ichidagi molekulalar makon vaqt o’tishi bilan teng taqsimlanishga moyildir. Ularning tasodifiy aralashishi tufayli molekulalardan bir tekis tarqalishi oddiy diffuziya (diffusere "tarqalish" degan ma’noni anglatadi).²
Yarim o’tkazuvchi membranalar orqali suvning harakati osmos deyiladi. Moddalarning bunday transporti passiv transport bo’lib, modda kontsentratsiyasi gradienti bo’ylab, ya’ni kam tomondan ko’p tomonga harakat qiladi. Lekin membranada modda kontsentratsiyasiga qarshi transport ham mavjud bo’lib u aktiv transport deyiladi, chunki energiya sarfi - adenozintrifosfat (ATF) ishtiroki bilan boradi. Bu yo’l bi­lan membranadan organik molekulalar o’tadi. Shunga ko’ra hujayra o’z sitoplazmasida ionlar kontsentratsiyasini ma’lum darajada saqlab turadi.