Reja. Jismoniy tarbiya vositalarining umumiy tavsifi

Bo’shliq tavsili
.
Barcha jismoniy mashqlar bo’shliqda bajariladi. Bo’shliq 
tavsili quyidagilarni o’z ichiga oladi: dastlabki holat mashqni bajarish jarayonida 
gavda va qismlar holati, traetoriya.
Dastlabki holat
-bu mashq boshlanmasdan avvalgi nisbatan beharakat holat: 
bu mashqni boshlashga tayyorlikni bildiradi. Dastlabki holatni o’zgarish bilan gavda 
va uning qismlari mashq murakkabligini, mushaklar yuklanishini kuchaytirishi va 
organizmga ijobiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Masalan: kursida o’tirgan holatda 
o’ngga, chapga qayrilish qorin mushaklarining ishini orttiradi: cho’zilib yotib mashq 
qilish umurtqaga gavda ogirligining bosim kuchini kamaytiradi. Dastlabki holat 
mashqni bajarish uchun eng qulay sharoitni yaratib beradi, undan keyingi 
harakatning natijasini ta’minlaydi. Masalan: startni egilib boshlash, yugurishning 
maksimal tezligini oshirishga yordam beradi. 
Gavda yoki uning ayrim qismlarining qotib qolish holati, jismoniy mashqni 
bajarish jarayonida mashqlarni statik zo’riqtirish hisobiga erishiladi. Bajarilayotgan 
jismoniy mashqning benuhsonligi gavda va uning qismlarini eng qulay holatda 
saqlay bilishida. Masalan, velosipedchining o’tirishi havo qarshiligini kamaytiradi 
va natijada oldinga tez harakat qilishga yordam beradi: yugurish jarayonida egilish 
burchagini o’zgartirish yugurishni tezlashtirishga imkon yaratadi. Ayrim mashqlarni 

---

bajarish texnikasida boshning aniq bir holatda turishi ahamiyatga egadir. Masalan, 
hoda ustidan yurilganda muvozanatni saqlash uchun boshni to’g’ri tutish zarur. 
Badiiy va sport gimnastikasida gavda va uning alohida qismlarining turish 
holatiga mahsus estetik talab qo’yiladi: keyinga tortilgan oyoq uchi, bukik gavda va 
boshqalar. Ayrim dastlabki holatlar va statik turishlar to’liq ahamiyatga ega bo’lishi 
ham mumkin, masalan, “rostlanib turish”.