Reja. Jismoniy tarbiya vositalarining umumiy tavsifi

Xarakat kengligi
 –
bu gavda qismlari yo’nalishining o’zgartirish kattaligidir. 
U burchak kattaligi gradusda, to’g’ri chiziqli o’lchovda qadam uzunligi, shartli 
belgilar yarim o’tirish yoki tashqi arienterlar yegilganda yergacha tegish, o’z 
gavdasida biron nuqtani arientir qilib belgilash, yegilganda tizzalarga urish kabi 
o’lchovlarda aniqlanishi mumkin. Xarakat kengligi suyaklar bo’g’inlarning tuzilishi 
paylar va mushaklarning egiluvchanligiga bogliqdir. Mushaklar qisqarishi faolligi 
bilan erishiladigan bo’g’inlar xarakatchanligi faol deyiladi. Sust xarakatchanlik 
tashqi kuch raqib xarakati bilan yuzaga keltiriladi. Sust xarakatchanlik kattaligi 
faollikligidan kattadir.
Xayotda va jismoniy tarbiya tajribasida maksimal, anatomiya jixatdan 
mumkin bo’lgan xarakat tengligi odatda foydalanilmaydi. Maksimal kenglikka 
erishish uchun antogonist mushaklar va boglovchi oparatni nixoyasiga cho’zish 
uchun yo’naltirilgan mushaklar zo’riqishini qo’shimcha sarf etishga to’g’ri keladi. 
Agar kenglikni nixoyatda oshirilsa, mushaklar va bo’g’imlarni shikastlantirish 
mumkin. Undan tashqari, xarakatni katta kenglikda bajargandan so’ng uning 
yo’nalishini bir tekis o’zgartirish qiyin. Bo’g’inlarda to’liq xarakatni shunday 
foydalanadiki, qaysiki keyinchalik keng va kuchli qisqarishi kerak bo’lgan 
mushaklarni oldidan to’sish kerak bo’lganda shuningdek qisqargan mushaklarni 
cho’zish, egiluvchanlikni oshirish, qomatni to’gri tutishdagi nuxsonlarni 
yo’qotishda xam qo’llaniladi.
Tasnif bu jismoniy mashqlarning aniq belgilarga ko’ra gurux va 
guruxchalarga bo’lishdir. Turli jismoniy mashqlar ko’p umumiy belgilarga ega. 
Muximi asosiy belgini aniqlash, shunga qarab mashqlarni guruxlarga bo’lish kerak. 
Bu belgi pedagogik jixatdan muxim bo’lishi lozim. Turli belgilarga qarab tuzilgan 
tasnif ko’plab davolash gimnastikasi va boshqalar. 

---

Gimnastikaning o’ziga xos xususiyatlari: gavdaning turli qismlariga ayrim 
bo’g’imlariga, mushaklar guruxiga, xatto ularning ish faoliyati va xolatiga, 
mushaklarning bo’shashi , cho’zilishi va boshqalar. Saylama tasir: yuklamani aniq 
taqsimlash imkoniyati; jismoniy asbob uskunalardan foydalanish; mashqlarni 
musiqa jo’rligida olib borish, mashqlarning xilma xilligi. Gimnastikaning bu 
xususyatlari uni xar xil yoshdagi, salomatligi turlicha bo’lgan, jismoniy 
tayyorgarligi farq qiluvchi kishilar bilan dars o’tishda , turli vazifalarni xal qilishda 
qo’llashga imkon beradi.