Reja: Iqtisodiy matematika faniga kirish

A haqiqiy sonning yuzdan bir ulushi (bo‘lagi) bir foiz bo‘ladi. Masalan, A soninig 8% A∙0,08 ga, 45% esa A∙0,45 ga teng bo‘ladi.
Oddiy foizlar bilan bog‘liq masalalar quyidagi proporsiya shaklida yechiladi:
A - 100%
B - C %
A , B haqiqiy sonlar noldan farqli bo‘lganda, nisbatlari proporsional bo‘ladi ya’ni A sonni B ulushiga nisbati, ularning mos foizlari nisbatiga teng bo‘ladi

(1)

Oxirgi tenglikdan ixtiyoriy ikkitasi ma’lum bo‘lsa, uchinchi miqdorni topish mumkin.

1-misol. Agar paxtadan 34% tola chiqsa, 1200 t paxtadan qancha tola chiqadi?
Yechish:A 1200 t,C =34% deb belgilab olamiz. Bundan quyidagi munosabatni tuzamiz
1200 - 100%
B - 34% ,B = = =12∙34=408 t.
2-misol. Fermer xo‘jaligini 5% ni tashkil qiluvchi 8 ga yerga sholi ekildi. Fermer xo‘jaligida qancha yer bor?
Yechish:
8 ga- 5%
A - 100%,A = =160 ga.
3-misol. Pillaxonaga 76 kg sifatli, 4kg sifatsiz pilla topshirildi. Sifatsiz pilla necha % ni tashkil qiladi?
Yechish:Jami pilla76+4=80 kg
80 kg-100%
4 kg-C %, C= = 5%
4-misol. Ekilgan 800 chigitdan 720 tasi unib chiqdi. Chigitning unuvchanligi necha % ni tashkil etadi?
Yechish: 800 - 100%
720 - C % , C=90%



A sonning ma’lum bir foizi vaqt (oy, yil) o‘tishi bilan qo‘shilib (o‘zgarib) borsa, jamg‘arma hosil bo‘ladi. Agar jamg‘armada faqat boshlang‘ich A sonning foizi qo‘shilib borsa, oddiy foizli jamg‘arma deyiladi va quyidagi formula bilan hisoblanadi:

Bu yerda, p- A sonning o‘sish foizi, n- oylar yoki yillar soni (o‘sish muddati), A_n- n muddatdan keyingi oddiy foizli jamg‘arma miqdori.