Reja: Fermentlar haqidagi ta’limot va uning rivojlanish tarixi

Fermentlar ta’sirining haroratga bogʻliqligi

Fermentlar tomonidan katalizlanadigan kimyoviy reaksiyalarning tezligi haroratga nihoyatda bogʻlikdir. Chunki fermentlar oqsil tabiatli moddalar boʻlganligi sababli haroratning oʻzgarishiga juda sezgir boʻladilar, ya’ni ular termolabillik xossasiga egadirlar.

Ularning termolabilligi Shunda namoyon boʻladiki, fermentlar 0° da minimal faollikka ega boʻlib, harorat asta sekin oshishi bilan ularning aktivligi ham orta boradi. 37-40° da fermentlar maksimal faol holatda boʻladilar, chunki sogʻlom hayvon tanasining harorati ham Shunga teng boʻlib, fermentlar uchun optimal harorat hisoblanadi. Fermentlarning faolligi 50° ga qadar ortib boradi. Undan yuqori haroratda esa, ularning faolligi asta-sekin kamaya boradi.

Harorat 80° dan oshganda esa fermentlar mutlaqo faolligini yoʻqotadi, chunki ular maxsus oqsil moddalar boʻlganligi sababli bu haroratda denaturatsiyaga uchraydilar. Bunday haroratga yoʻliqqan fermentlar harorat pasayganidan keyin ham oʻz faolliklarini tiklay olmaydilar. Chunki bu fermentlarning falollik markazi oʻzgarishga uchragan boʻladi.

Lekin, yuqori haroratga chidamli, qaynoq suv chiqadigan chashmalarda uchraydigan mikroorganizm fermentlari bundan mustasnodir.

Fermentlarning katalitik xususiyatlari 0° dan past haroratda pasayadi va ayrim holatlarda mutlaqo toʻxtab qolishi ham mumkin. Ayrim fermentlar -180-190° gacha sovutilganda ham ularning strukturasi oʻzgarmaydi. Haroratning koʻtarilishi bilan ularning katali­tik xususiyatlari qayta tiklanadi.

Fermentlarning bu xususiyatidan tibbiyot va veterinariyada jaPPohlik ishlarida, ayniqsa moddalar almashinuv jarayonlarini susaytirish va Shu bilan organizmni kislorod tanqisligiga yoʻliqtirmaslik maqsadlarida foydalaniladi.