Reja: Birinchi yordam ko’rsatishdan maqsad

5-AMALIY MASHG’ULOT
SOVUQ OLGAN, SUVDA CHO’KKAN ODAMGA, MUZLAGAN, ELEKTR TOKI URGAN ODAMGA TIBBIY YORDAM KO’RSATISH.


REJA:

1. 
   Birinchi yordam ko’rsatishdan maqsad.
   
2. 
   Suvda cho’kkan odamga birinchi tibbiy yordam ko’rsatish.
   
3. 
   Elektr toki urgan odamga tibbiy yordam ko’rsatish.
   

TAYANCH IBORALAR.
Amaliy suzish, qutqarish, cho’kish turlari, cho’kish sabablari, sun’iy nafas oldirish, massaj qilish, elektr toki urish sababi, qutqarish choralari.
Birinchi tibbiy yordamni o’rganishdan maqsad, biz kim bo’lishimizdan qatiy nazar birinchi tibbiy yordam ko’rsatishni bilishimiz zarur. Chunki baxtsiz xodisalar har qadamda uchrashi mumkin, ya’ni vrach bor-yoki yo’q joyda, kasalxonaga yaqin yoki kasalxonaga uzoq joyda, shuning uchun har bir inson tibbiyot xodimlari yetib kelguncha, birinchi yordam, elektr tokidan shikastlanganda.
Shikastlangan odamning umumiy xolatiga qarab, hushdan ketganligi yoki ketmaganligini hisobga olib, nafas olish to’xtatishini yoki to’xtamaganligini, yurak faoliyatining juda pasayib ishlayotganligini yoki to’xtab qolishi mumkinligini hisobga olgan xolda, yordam ko’rsatishni tashkil qilish lozim. Bunda qo’yidagi choralar ko’riladi: elektr toki ta’sirini zudlik bilan to’xtatish, o’chirish, (quruq tayoq bilan olish, rezina qo’lqop bilan olish,) zarurat bo’lganda suniy nafas berish (og’izdan-og’izga, og’izdan-burunga yoki maxsus apparat yordamida), yurakning tashqiy massaji belgilangan usullar asosida hamda yurakka ta’sir etuvchi dori vositalarining (kordiamin, adrenalin, prednizolon). Ko’p sonli jaroxatlanish va kasallanishlarda shoshilinch tibbiy yordam ko’rsatish.
Ma’lumki, baxtsiz xodisalar, falokat, tabiiy ofat va boshqalar vaqtida voqea sodir bo’lgan joyda ko’p sonli jaroxatlanganlar bo’ladi. Bunday xolatlarda tez yordam qanday tashkil qilinadi? Qanday yordam va u qanday ketma-ketlikda ko’rsatiladi? Bunday xollarda voqea sodir bo’lgan joyda tibbiyot xodimi yoki birinchi tibbiy yordam ko’rsatish ko’nikmalariga ega bo’lgan shaxs voqea oqibatlarini bartaraf qilish uchun qo’llaniladigan chora-tadbirlami o’tkazishbo’yicha javobgar bo’ladi. U hamma jaroxatlanganlarga yordam berilmaguncha yoki tez yordam brigadasi yetib kelmaguncha o’sha joyda qolishi kerak.
Bu xolatda hal qilinishi lozim bo’lgan asosiy masalalar quyidagilardan iborat: shikastlanish turi bo’yicha jaroxatlanganlar guruhlarini tashkil qilish, hayotiy ko’rsatmalar bo’yicha tez tibbiy yordam ko’rsatish, jaroxatlanganlarni tezkorlik bilan, ularning xolati va jaroxat i darajasiga qarab, navbat bilan davolash muassasasiga evakuatsiya qilish.
Jaroxatlanganlarga yordam ko’rsatishni tashkil qilish bo’yicha umumiy boshqaruv mahalliy sog’liqni saqlash organlariga yuklatiladi. Amaliy boshqaruvni operativ bo’lim orqali, o’choqdagi (tabiiy yoki baxtsiz xodisa yuz bergan joydagi) mas’ul tibbiy xodim va tez tibbiy yordam stansiyasining mas’ul navbatchi vrachi amalga oshiradi. O’choqda barcha ishlarga mas’ul feldsher tez tibbiy yordam stansiyasining mas’ul vrachiga bo’ysunadi. U voqea sodir bo’lgan joyga yetib kelishi bilan sharoitni baxolab, barcha tibbiy xodimlarni birinchi tibbiy yordam ko’rsatishga yo’naltirishi, so’ngra o’z o’rnini belgilashi kerak. U jaroxatlanganlar sonini aniqlaydi va shunga mos ravishda radio yoki telefon orqali qo’shimcha tez yordam mashinalarini chaqirish masalasini hal qiladi. Fyeldsher muassasa rahbariyati, militsiya va avariya qutqaruv xizmati bilan aloqa bog’laydi va jaroxatlanganlar evakuatsiyasi yo’nalishini aniqlaydi. Jaroxat turiga qarab, tibbiy saralash va birinchi tibbiy yordam ko’rsatish uchun feldsher va hamshiralar ajratiladi.
Yangi kelgan brigadalarni o’z boshqaruviga olib, bosh vrach bilan birgalikda jaroxatlanganlarni gospitalizatsiya qilish va ko’rsatmalar bo’yicha profilli kasalxonalarga evakuatsiya qilish tartibini aniqlaydi. O’choqda ishlar tugaganidan so’ng voqea sodir bo’lgan o’choqni shaxsan tekshiradi va ob’yekt rahbariga hamda tez tibbiy yordam stansiyasi mas’ul navbatchi vrachiga axborot beradi, ularning ruxsati bilan voqea sodir bo’lgan joydan eng keyin jo’nab ketadi.
2.Suvda cho’kkanda ko’rsatiladigan birinchi tibbiy yordam.
Suvga cho’kkanda odam hushdan ketishi, nafas to’xtashi, yurak faoliyati juda pasayib ketishi, kuzatilishi mumkin. Bunday xolatlarda shikaslangan odam suvdan chiqarib olinadi, suvdan chiqarish vaqtida uzun tayoq, arqon va boshqa vositalardan foydalanish mumkin. Agar qutqaruvchi suvda yaxshi suza oladigan bo’lsa, cho’kkan odamning kiyimlaridan sochidan, tortib suvdan chiqarishi mumkin. Shikastlangan odam suvdan chiqarilgandan so’ng, qorni bilan yotqiziladi, oyoqlari yuqoriga ko’tarilib, traxeya va bronxlardan suv haydab chiqariladi, so’ngra shikastlangan odamni yordam ko’rsatuvchi tizzasiga qorni va ko’kragi bilan yotqizib, ko’krak qafasi orqa sohasidan bosiladi. Bunda traxeya va bronxlardagi suvlar chiqib ketishi kerak. Shundan keyin bemorga jonlantirish tadbirlari o’tkaziladi: suniy nafas berish, agar yurak to’xtagan bo’lsa, yurakni tashqiy tomonidan massaj qilinadi. Har qaysi suzish usuli vaziyatga, sharoitga, vaqtga qarab tanlanadi. Chunki har qaysi usul o’z ahamiyatiga ega. Masalan: 1) ko’krakda krol usulida suzish eng tezkor usul bo’lib, uzoq masofani tezroq bosib o’tish, cho’kayotgan odamni ko’zdan yo’qotib qo’ymaslik (bosh suvdan yuqorida bo’lanligi uchun) imkoniyatlariga ega: 2) yonboshlab suzish esa cho’kayotgan odamni suvdan olib chiqishda qo’llaniladi. Chunki bu usulda odam bir qo’lni band qilgan xolda, ikkinchi qo’l bilan suzib ish bajarishi imkoniyatiga ega bo’ladi; 3) chalqancha brass usuli esa harakat tezligi kattabo’lganligi uchun, binobarin, sharoit zudlik bilan yetib borishni taqozo qilganligi uchun qo’llaniladi va h. k. Odatda, cho’kayotgan odamta yoki charchab xoldan toygan odamga yordam ko’rsatiladi.