Reja: Alkaloid tushunchasini tahlili

Piridin va piperidin guruhi. Piperidin. Conium maculatum o’simlgidan koniin (XVI) qatoridagi alkaloidlar olingan. Ular olma va qaxva kislotalarining tuzi holida tabiatda uchraydi.

Sintez:

α- pikolin d,l -koniin

Farmakologiya: Kichik dozada – antispazmatik ta’sir. Katta dozada - MNS paralichini keltirishi mumkin, natijada nafas to’xtaydi, og’ir holatda o’limga olib borishi mumkin.

Pelterin. Anor daraxtining(Punica granatim) po’stlog’idan olingan.

.

Arekolin Areca catechu o’simligidan ajratib olingan. Pelterin va arekolin antigelmint ta’sirga ega. (Me’da haydovchi).

Sedridin yovvoyi qalampir Sedum acre dan ajratib olingan.

Piridin guruhi. Anabazin alkaloidi ham piridin, ham piperidin halqasini kiritadi.

Anabazin
Anabasis aphylladan olingan. Pestisid sifatida ishlatiladi. Chekish tashlovchilarga yordam beradi. Akademik O.Sodiqov bu o’simlikni o’rganishga katta hissa qo’shgan.

Risinin
Ricinus communis L. zaharli o’simlikning urug’idan ajratib olingan.

Sintez:

Spiropiperidin tuzilishli alkaloidlar. Oqchangal (Nitraria) alkaloidlari S.Yu.Yunusov, A.A.Ibragimov tomonidan o’rganilgan. Ularga o’xshash gistrionikotoksinlar Janubiy Amerikaning daraxt qurbaqalari zaharli terisidan horijda ajratib olingan.

Nitramin(XVII) Izonitramin(XVIII) Gistrionikotoksinlar

Nitraria schoheri N.sibirica Histrionicus dendrobates
Quyida nitramin va izonitraminning ikki xil ichki molekulyar bog’li va vodorod bog’isiz konformasiyalari keltirilgan. Natijalar IQ-spektrlari asosida keltirilgan.



Nitramin va izonitramin spazmolitik aktivligiga ega; ta’sir etish mexanizmi bo’yicha N-xolinoltik. Gistrionikotoksinlar allen va atsetilen o’rinoluvchilariga ega, fiziologik ta’siri neytrotoksin. Ta’sir mexanizmi bo’yicha Oqchangal alkaloidlari singari N-xolinolitik.

Nitramin va izonitramin o’z tarkibida 2-azaspiro[5,5]-undekan yadrosini tutib, shu bilan bir qatorda Shober oqchangalidan 1-azaspiro[5,5]-undekan yadrosiga ega komavin va atsetilkomavin alkaloidlari ham ajratib olingan. Indol va 1-azaspiro[5,5]-undekan halqalarini o’zaro kondensirlanishi natijasida spiroatomli -karbolin yadrosi hosil bo’ladi. Oqchangal o’simligi alkaloidlari bilan bir qatorda Dendrobates histrionicus qurbaqalarining zaharli terisidan gistrionikotoksin turi alkaloidlari ham ajratib olingandir. Bu alkaloidlar o’z tarkibida yon zanjirida allen va asetilen o’rinbosarlariga ega 1-azaspiro[5.5]-undekan sistemasini tutadi. Komavinda 1-azaspiro [5.5]-undekan sistema indol yadrosi bilan kondensirlangan bo’lib, xuddi shunday sistema proaporfiN-triptamin dimer alkaloidlar tarkibida ham mavjuddir.

komavin asetilkomavin

Komavin va asetilkomavin optik nofaol birikmalardir, ya’ni tabiiy rasemat holida uchraydilar.

Shober oqchangalidan ajratib olingan nitraramin va nitraroksin alkaloidlari tarkibida 2-azaspiro [5.5]-undekan tuzilmasini saqlaydi.


Sibirin alkaloidining tuzilishi izonitramin bilan qiyoslash orqali isbotlangan.