Reja : “Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fanining predmeti, boshqa fanlar bilan bog‘liqligi va o‘rni

1.2. “Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fanining predmetini

o’rganish usullari

Barcha fanlar o’z o’rganish predmetiga ega. Ular o’z predmetlarini o’rganishda turli tuman usullardan foydalanadilar. Jumladan, iqtisodiy fanlar ham o’z predmetini o’rganishda o’ziga mos usullar tizimidan foydalanadi. Iqtisodiy fanlar o’z predmetlarini o’rganish maqsadida qanday usullardan foydalansa, “Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fani ham shu usullaridan foydalanadi. Faqatgina o’z xususiyatlaridan kelib chiqib ayrim usullardan ko’proq, ayrimlaridan kamroq foydalanadi.

Uslubiyat bu ilmiy bilishning tamoyillari, shakl va uslublari to’g’risidagi qarashlardir. Uslubiyat qator usullar yig’indisini o’z ichiga oladi. Har bir o’z uslubiyatidan kelib chiqib usullar guruhini tanlaydi. Usul deganda biror qonuniyatni, hodisa yoki jarayonni nazariy tekshirish va amaliy yechishning vositasi, yo’li tushuniladi.

“Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fani agrosanoat majmuasida yuz berayotgan o’zgarishlarni o’z vaqtida nazariy va amaliy jihatdan asoslaydi, majmuaga kirgan tarmoqlar, korxonalarni samarali boshqarish uchun zarur ma’lumotlar, bilimlar beradi. Fanning bergan tavsiyalari asosida majmuani boshqarish, undagi iqtisodiy jarayonlarni tartibga solib turish uchun asos bo’lib xizmat qiladi. “Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fani iqtisodiyotda yuz berayotgan voqealarni, jarayonlarni tasvirlaydi. Ushbu jarayonlar chuqur tahlil qilinadi va ob’yektiv, ilmiy asoslangan xulosalar olinadi. Tahlil oqibatida olingan natijalarning xususiyatlari aniqlanib ularni takomillashtirish, rivojlantirish uchun tavsiyalar ishlab chiqadi.

“Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fani o’z predmetini o’rganishda quyidagi muayyan usullardan ko’proq foydalanadi. Fan o’z predmetini o’rganishda foydalanadigan usullarni ikki guruhga bo’lish mumkin. Birinchi guruhga o’rganishning umumfan usullari kiradi. Bu usullarga: ilmiy abstraktsiya, induktsiya, deduktsiya, qiyosiy tahlil, tarjiba, faraz, kabilar kiradi. Ikkinchi guruhga maxsus usullar kiradi. Bularga: monografik tadqiqotlar, iqtisodiy–matematik modellashtirish, iqtisodiy tahlil va sintez, iqtisodiy taqqoslash, iqtisodiy-statistik, balans, hisob konstruktorlik kabi usullar kiradi.

“Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fani tarixiy fandir. U o’z shakllanish va rivojlanish tarixiga ega. Fanning muammolarini o’rganish juda qadim davrlarga borib qadaladi. Lekin alohida fan sifatida shakllanganiga uncha katta vaqt bo’lgan emas. Adabiyotlarda “agrosanoat integratsiyasi”, “agrobiznes”, “agrosanoat majmuasi” tushunchalarining paydo bo’lishi 1950 yillar oxiriga to’g’ri keladi. “Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” alohida fan sifatida 1960 yillardan boshlab o’rganila boshlandi. Bizning mamlakatimizda bu fan 1970 yillarning o’rtalarida shakllandi va mutaxassislar tomonidan o’rganilib, rivojlantirilmoqda. “Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fani dinamik rivojlanib boryotgan fanlar qatoriga kiradi. SHu sababli dunyo iqtisodiyotida va mamlakat iqtisodiy siyosatida yuz berayotgan hodisalar “Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fanining rivojlanishiga bevosita ta’sir etadi. Shunday ekan, fan o’z predmetini o’rganishda tarixiy–dealektik rivojlanish usulidan ham keng foydalanadi. Bunda majmuaga kirgan bir tarmoqda yuz bergan o’zgarish uning boshqa tarmoqlari foliyatida o’z aksini topishi doimiy hisobga olinib turiladi. Demak, “Agrosanoat majmuasi iqtisodiyoti” fani boshqa iqtisodiy fanlar kabi iqtisodiyotda yuz berayotgan barcha o’zgarishlarni bir-biriga bog’liq holda o’rganadi.