Referat mavzulari ro’yxati

 
G‘ovak xosil qilish 
uslubi
 
Ashyo turlari
 
Qotish 
sharoiti
 
Bog‘lovchi
 
lar 
 
To‘ldirgichlar 
 
Mayda 
 
Yirik 
 
Keramzit 
beton, 
gipsbeton
 
G‘ovak 
to‘ldirgichli
 
Portdand-
sement, gips
 
Kvars 
qumi
 
Keramzit, 
maydalangan 
yog‘och 
qoldiqlari
 
Tabiiy, issiq-
namda, 
havoiy quruq.
 
Serg‘ovak 
beton (F=85% 
gacha) ko‘pik 
beton, ko‘pik 
kul beton 
 
Ko‘pirtiruvchi 
qo‘shilma
 
Portland-
sement
 
Tuyilgan 
kvars 
qumi, kulli 
qum
 
-
 
Tabiiy, issiq-
namda
 
Gazsilikat, 
gazkulli silikat 
gazbeton
 
Gaz hosil qiluvchi 
qo‘shilma
 
Oxak-
kremniy 
sementi
 
Tuyingan 
kvrs qumi, 
kulli qum
 
-
 
Tabiiy, issiq-
namda
 
G‘ovakli 
beton (F=7-
25% )
 
G‘ovak xosil 
qiluvchi qo‘shilma
 
Gips, oxak-
kremniy va 
portland-
sement 
 
zich 
mineral
 
Yengil 
g‘ovakli
 
Havoiy-
quruq, 
bug‘qozoni, 
Tabiiy, issiq-
namda
 
Yirik g‘ovakli 
beton
 
Bir xil o‘lchamdagi 
to‘ldirgich kam 
miqdorda sement
 
Portland-
sement
 
-
 
Zich yoki 
g‘ovak bir xil
o‘lchamdagi 
donali
 
Tabiiy, issiq-
namda
 

---

141 
Yengil betonning siqilishdagi mustahkamligi 4.3-rasmdagi ordinata o‘qidan 
topiladi va to‘g‘ri chiziq bilan tutashtiriladi, so‘ngra beton uchun optimal bo‘lgan 
sement miqdori topiladi. 
 
4.3-rasm. Yengil betonlar uchun sement sarfini grafik usul bilan aniqlash. 
Yengil to‘ldirgichli konstruktiv yengil beton uchun sement xarajati
8-jadval 
Betonni 
klass 
markasi 
Beton qorishmani qulay 
joylanuvchanligi 
Sement xarajati, kg/m
3
Konusni 
cho‘kishi 
Bikrligi, ºC 
300 
400 
500 
550 
600 
V 12,5 
(M150) 
5-9 
1-4 
- 
- 
- 
5-10 
340 
310 
295 
300 
275 
260 
265 
245 
230 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
V15 
(M200) 
5-9 
1-4 
- 
- 
- 
5-10 
425 
360 
370 
370 
340 
320 
325 
300 
295 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
V20 
(M250) 
5-9 
1-4 
- 
- 
- 
5-10 
- 
- 
- 
425 
400 
370 
380 
350 
330 
355 
330 
310 
- 
- 
- 
V 22,5 
(M300) 
5-9 
1-4 
- 
- 
- 
5-10 
- 
- 
- 
500 
465 
430 
420 
385 
365 
390 
360 
340 
375 
340 
325 
0
20
40
60
80
75
100
125
150
175
M
ust
ah
k
am
lik
, 
M
Pa
Sement miqdori, kg 

---

142 
V 25 
(M350) 
5-9 
1-4 
- 
- 
- 
5-10 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
440 
410 
385 
420 
390 
365 
400 
370 
340 
V 30 
(M450) 
5-9 
1-4 
- 
- 
- 
5-10 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
490 
455 
430 
455 
420 
400 
415 
390 
375 
V 35 
(M450)
 
5-9 
1-4 
- 
- 
- 
5-10 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
580 
550 
510 
530 
500 
460 
475 
440 
415 
V 40 
(M500) 
5-9 
1-4 
- 
- 
- 
5-10 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
580 
470 
425 
400 
445 
400 
375 
V 45 
(M600) 
1-4 
- 
- 
5-10 
- 
- 
- 
- 
600 
550 
560 
510 
Agar tarkibi aniqlangan Yengil beton loyihada ko‘rsatilgan ko‘rsatkichlarga (issiqlik 
o‘tkazuvchanligi) mos kelmasa, u holda beton uchun boshqa to‘ldirgichlar tanlanadi yoki 
qorishmaga maxsus g‘ovak hosil qiluvchi qo‘shilmalar qo‘shiladi. 
 
Yengil betonlarning taxminiy tarkibi 9-jadvalda keltirilgan.
 
Yirik g‘ovakli beton. Tarkibi yirik to‘ldirgich (5-20 mm) va bog‘lovchi moddadan tashkil 
topgan sun’iy tosh yirik g‘ovakli beton deb ataladi. Mahalliy ashyolardan shag‘al yoki chaqiq 
tosh serob bo‘lgan joylarda yaxlit yirik g‘ovakli betondan devorbop bloklar, poydevorlar, 
sanoat binolari uchun yig‘ma temirbeton konstruksiyalar tayyorlash juda foydali. 
Yengil betonlarning tarkiblari 
9-jadval 
To‘ldirgichning xili va tarkibi (sement : 
to‘ldirgich, hajm hisobida) 
1 m
3
beton uchun 500 markali sement sarfi, kg 
Og‘ir to‘ldirgichli beton tarkibi: 
1:10 
123 
1:20 
70 
Toshqol beton tarkibi: 
1:20 
125 
1:20 
70 
Keramzit beton tarkibi: 
1:10 
150 
Yirik g‘ovakli betonning markasi asosan sementning miqdoriga bog‘liq (10-jadval).

---

143 
Yirik g‘ovakli betonlarning taxminiy tarkibi va xossalari 
10-jadval 
To‘ldiruvchi 
Hajm bo‘yicha 
tarkibi 
(sement:to‘ldirgich) 
Sement 
sarfi, 
kg/m
3
O‘rtacha 
zichligi, 
kg/m
3
Siqilishdagi 
mustahkamligi, 
MPa 
Issiqlik 
o‘tkazuvchanlik 
koeffitsienti, 
Vt/(m∙K) 
Granit 
1:10 
1:20 
130 
75 
1900 
1800 
3-5,5 
1,5-2 
0,98 
0,87 
Keramzit 
1:10 
160 
750 
1-1,5 
0,29 
Oddiy beton uchun bog‘lovchi bilan to‘ldirgich nisbati 1:10 dan 1:20 (hajm hisobida) gacha, 
yuqori markali beton uchun esa 1:6 dan 1:7 gacha bo‘lgan tarkibda hisoblanadi. Taxminan 
tarkibi 1:20 ga teng bo‘lgan beton uchun sement sarfi 70-75 kg/m
3
bo‘ladi. Qorishmada 
qumning bo‘lmasligi va sement miqdori esa kam bo‘lganligi tufayli betonda yirik g‘ovaklar 
ko‘p bo‘ladi. Bu esa betonning zichligi bilan issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsentini birmuncha 
kamaytiradi. 
Yirik g‘ovakli beton markasini tomonlari 15x15x15 sm ga teng bo‘lgan kublarni 
tajribaxonada 28 kundan keyin, gidravlik zichlagichda siqilishga sinab aniqlanadi. Bir va ikki 
qavatli bino devorlari uchun markasi 15-25, 6-7 qavatli binolar uchun 30-50, 8 qavatli binolar 
uchun esa 70-100 gacha bo‘lgan yirik g‘ovakli betonlar ishlatiladi. 
Yirik g‘ovakli betonning zichligi undagi to‘ldirgichning xiliga bog‘liq. Masalan, g‘ovak 
ohaktoshli betonning zichligi 1500 kg/m
3
ga teng bo‘lsa, zich ohaktoshli betonniki 1700 
kg/m
3
.
Chaqilgan granit yoki og‘ir shag‘al toshi ishlatilgan yirik g‘ovakli betonning zichligi o‘rta 
hisobda 1800-1950 kg/m
3
ga teng.
Prof. Skramtaev B.G. va boshqa ko‘pgina olimlarning tajribalari shuni ko‘rsatdiki, Yengil 
to‘ldirgichlar (keramzit, agloporit, perlit va boshqalar) asosida, zichligi juda kichik (600-1000 
kg/m
3
) bo‘lganda mustahlamligi 2-5 MPa ga teng bino devorlari uchun yirik g‘ovakli beton 
ishlatish afzal. 
Yirik g‘ovakli betonning issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti uning zichligiga bog‘liq. 
Zichligi 1500 kg/m
3 
bo‘lganda, issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti 

=0,55, zichligi 1700-
1900 kg/m
3
bo‘lganda esa 

=0,65-0,85 Vt/(m
.o
C) ga teng bo‘ladi. Yirik g‘ovakli betondan 
qurilgan devorlarning issiqlik o‘tkazuvchanligini kamaytirish uchun ularning yuzasini suvash 
kerak. 
Takrorlash uchun savollar: 
1. Issiqlik izolyasiya materiallari deb nimaga aytiladi. 
2. Sanoatda issiqlik izolyasiyasini ahamiyati. 
3. Material g‘ovakligi deb nimaga aytiladi. 
4. G‘ovaklar deb nimaga aytiladi. 
 
5-AMALIY MASHG‘ULOT 
Mavzu: 
Issiqlik izolyasiya materiallarining asosiy xususiyatlari. Yuqori g‘ovakli 
issiqlik izolyasiya materiallarining olish usullari.