Referat jumíSÍ Tema: Tayarlaǵan D. Muftullaeva

_{ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ}
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI


MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍTASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI
NÓKIS FILIALÍ


Telekommuniciya fakulteti
«Kommunikaciya» baǵdarı
3-kurs 3003-19 toparı sırtqı tálim studenti
Muftullaeva Dilfuza Barliqbaevna


« Cifrlı qurılmalardı joybarlastırıwǵa kirisiw
páni»
páninen


REFERAT
JUMÍSÍ


Tema:


Tayarlaǵan _________________ D.Muftullaeva
Qabıllaǵan _________________ B.K.Turumbetov
Nókis –2022
Tema: CIFRLÍ QURILMALARDÍŃ LOGIKALÍQ HÁM
ARIFMETIKALÍQ TIYKARÍ
JOBASI:

1. 
   Kirisiw
   

Cifrlı texnikaǵa kirisiw

2. 
   Tiykarǵı bólim
   

1. Cifrlı mikrosxema
2. Bul algebrası
3. Ózgertirgish logikası
5. Sanaq sistemaları.


Juwmaqlaw

3. 
   Paydalanǵan ádebiyatlar
   

Cifrlı texnikaǵa kirisiw

Cifrlı texnikaǵa kirisiw. Cifrlı texnika - zamanagóy elektronikanıń eń perspektivalı tendenciyası. Bulsız, keyingi ilimiy-texnikalıq rawajlanıw, ulıwma bilim beriw mektepleri, liceyler, institutlar jáne universitetlerde oqıwdıń natiyjeliligin kóz aldımızǵa keltirip bolmaydı.

Cifrlı úskenelerge xizmet kórsetiw ushın, ásirese onı sazlaw hámislep shıǵıw ushın cifrlı apparatlar hám sistemalardıń islew principlerıni, cifrlı elektronikanıń tiykarǵı elementlerin, olardıń tipik sxemaların, cifrlı túyinlerdiń óz-ara tásiri qaǵıydaların, usılların jaqsı biletuǵın qániygeler talap etiledi.
Pán cifrlı elektron sxemanıń tiykarları, onıń tiykarǵı usılları, jantasıwları hám texnikasına arnalǵan.
Bul pánniń materialı - cifrlı úskeneni islep shıǵarıwshı hár bir professional islep shıǵarıwshıǵa paydalı jáne onı erkin hám aktiv isletiwi kerek bolǵan minimal bilimlerdi ózinde jıynaǵan. Oqıw bazası retinde jaqsı usınıs etilgen Electronics WorkBench virtual programması tańlandı.
Cifrlı mikrosxema. Zamanagóy cifrlı integral mikrosxemalar - bul korpusında tranzistorlar, diodlar, rezistorlar hám basqa aktiv hám passiv elementlerdi óz ishine alǵan miniatyurali elektron blok bolıp, olardıń ulıwma sanı bir neshe onlaǵan hám hátteki júz mińlaǵanlarǵa jetiwi múmkin. Elementler sanına qaray, kishi dárejedegi integraciyalı
mikrosxemalar, orta dárejedegi integraciyalı mikrosxemalar, úlkenintegral mikrosxemalar hám júdá úlken integral mikrosxemalaǵa bólinedi. Kishi dárejedegi integraciyalı mikrosxemalar 10 -30 danaǵa shekem, oǵada úlken integral sxemalar bolsa 100 mıńǵa shekem bolǵan hám odan kóp
aktiv hám passiv elementlerdi óz ishine alıwı múmkin.
Bul algebrası. Ádette , cifrlı sistemalar elektr signallarınıń eki dárejeli kernewinen
paydalanadı, mısalı, 5 hám 0 v. Bunday sistemalarda isletiletuǵın elektr apparatlar ádette tek sol
eki kernew dárejesine mólsherlengen. Kerekli kernew quwatlılıq derekleri tárepinen
támiyinlenedi. Solay etip, sistemada aǵıs ótkermeytuǵın, 5 v kernewdi támiyinleytuǵın bipolyar
tranzistor, kollektor hám emitter ortasında shama menen 5 v kernewdi saqlaydı. Biraq, eger
transistor ashılıp tok ótkeriwdi baslaǵanda, sáykes júklemeni tańlaw arqalı kollektor hám emitter
arasındaǵı kernew shama menen 0 ge teń dep esaplaw múmkin.
Sol sebepli, cifrlı sistemanı ekilik dep tariyplew múmkin hám isletilgen eki kernew
dárejesine ekilik mánislerdi 0 hám 1 beriw múmkin. Sol tárizde tariyiplengen eki jaǵdaydı
logikalıq jaqtan belgili bir shártinıń bar ekenligi hám joq ekenligi sipatında talqılaw múmkin.
Ótken asirde ingliz ruwxanıysı Dj. Bul arnawlı algebrani islep shıqtı, bul joqarıda
súwretlengen jaǵdaynı ańlatıw ushın júdá qolaylı bolıp shıqtı. Keyinirek, matematikanıń bul
bólimi tek ǵana eki mánisti alatuǵın ózgeriwshiler menen isleytuǵın Bul algebrası - diskret
algebra dep at berildi, bul jerde logikalıq ańlatpalar menen islewge múmkinshilik beretuǵın
kóplegen qaǵıydalar hám bir qatar teoremalar bar.
2
Bul algebrasın biliw cifrlı sistemalardı proektlestiriw menen baylanıslı bolǵan hár qanday
jumıs ushın zárúr bolıp tabıladı.
Qayta jalǵawshı (gilt) logikası. 1.1-súwrette kórsetilgen qayta jalǵawshını (ózgertirgish)
kórip shıǵamız. Bul gilt eki noqattı baylanıstıradı : P hám Q. Qayta jalǵawshınıń jaǵdayı Bul
ózgeriwshisi A járdeminde ańlatılıwı múmkin, ol eki 0 hám 1 mánislerdi alıwı múmkin. Eger gilt
ashıq bolsa, A = 0, hám jabıq bolsa A = 1. PQ jalǵanıw jaǵdayı f boolean turaqlısı járdeminde
ańlatılıwı múmkin, ol eki mánisten birin aladı : 0 yamasa 1. Eger P hám Q noqatlar ortasında
baylanıs bolmasa, f = 0, eger f = 1 bolsa. Bul nátiyjeler kestede ulıwmalastırıladı (1. 2-súwret).
Bunday kesteler shınlıq kesteleri dep ataladı. 1. 2-súwrette kórsetilgen kesteni kórip atırǵanda
f=A ekenligi anıq. Bul túrdegi logikalıq ańlatpalarda f hám A ózgeriwshileri logikalıq yamasa
ekilik ózgeriwshiler dep ataladı, sebebi olar tek eki mánisti alıwı múmkin: 0 yamasa 1.
A f1. Cifrlı-analog ózgertkishler;
2. Cifrlı-analog ózgertiriw processi;
3. Cfrlı-analog ózgertiriw aspektleri;