Рецептура

Дори моддаларининг олиниш манбалари
Дори воситаси (дори) турли касалликларнинг профилактикаси ва даво- си учун ишлатиладиган бир ёки бир нечта дори моддасини ўзига қамраб ола- ди. Дори моддаси – дори воситаси сифатида ишлатиладиган индивидуал кимёвий бирикмадир. Маълум дори шакли кўринишида тайёрланган дори воситасига эса дори препарати дейилади.
Доривор моддалар анорганик бирикмалардан, ҳайвонлар организмидан, ўсимликлардан, шунингдек синтез қилиш йўли билан олинади. Дори хом-ашёсига қуритиш ва майдалаш йўли билан ишлов бериш натижасида олинган препаратларни оддий препаратлар дейилади. Шифобаҳш ўсимликлардан махсус ишлов бериш натижасида ажратиб олинган ва таркибидаги кераксиз (балласт) моддалардан батамом тозаланмаган препаратларни гален препа- ратлари дейилади. Уларни асосан ичиш учун тавсия қилиш мумкин. Булар- га дамлама ва қайнатмалар, тиндирма ва экстрактлар киради.
Новогален препаратлар эса доривор хом-ашёдан кимё-фармацевтика саноатида имкони борича таркибидаги балласт моддалардан тозалаш йўли билан олинган ажратмалардир (уларда ўсимликдаги таъсир қилувчи модда- ларнинг жами бўлади). Шунинг учун уларни ҳам энтерал, ҳам парентерал қўллаш мумкин.
Дозалар ва ўлчов бирликлари
Д о з а – бу доривор модданинг миқдоридир.
Унинг қуйидаги асосий турлари мавжуд:
1) максимал ёки юқори доза (md);
2) терапевтик ёки ўрта доза (td);
3) заҳарли ёки токсик доза;
4) ўлим чақирадиган ёки летал доза (ld).
Шунингдек, бир марталик, суткалик ва курслик дозалар ҳам мавжуд.
Шифокорлар рецепт ёзиш жараёнида зарур бўлиб қолганда асосан қуйидаги ҳисоблаш формулаларидан фойдаланишлари мумкин:
1. Максимал доза (md) дан терапевтик доза (td) ни ҳисоблаш формуласи:

2. Катталар терапевтик дозаси (td) дан ёш болаларга терапевтик доза ҳи-соблаш формулалари:
а) ёшга боғлиқ ҳолда б) вазнга боғлиқ ҳолда



Изоҳ: мазкур формулаларда td – терапевтик доза, md – максимал доза, Ё_бола – боланинг ёши, 24 – катталар билан ёшлар орасидаги чегаравий ёш, В_бола – боланинг вазни, 70 – катталарнинг ўртача оғирлиги.
Ўлчов бирлиги қилиб 1 грамм қабул қилинган, яъни 1 см³ дистилланган сувнинг 4^оС даги оғирлиги. Рецептда грамм қуйидагича ёзилади: