Ravshan rajabov jahon sivilizatsiyalari tarixi



Download 7,88 Mb.
Pdf ko'rish
bet3/126
Sana18.01.2022
Hajmi7,88 Mb.
#385540
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   126
Bog'liq
jahon sivilizatsiyalari tarixi

3


R.  RAJABOV
tushunchasini  ilk bor fanga faylasuf Adam   Fergyuson kiritdi.  U  sivilizat­
siya  atamasi  ostida  insoniyat jam iyatini  taraqqiyotida  ijtimoiy  sinflami, 
shaharlar,  yozuv  m avjud  bo‘lgan  bosqichni  k o ‘zda tutdi.  Shotland  olimi 
jahon tarixini  y o w o y ilik  -  varvarlik -   sivilizatsiya bosqichlarida b o ‘lib 
davrlashtirdi.  Bu  g ‘oya  XVIII  asr  oxiri  -   X IX   asr  boshlarida  fanda  eti- 
ro f etildi  va X IX  asr davom ida keng tarqaldi.  Fergyusonning  davrlashti- 
rishidan  am erikalik  etnograf Lyus  Morgan  o 'zining  «Qadim gi jam iyat» 
asarida (1877) v a Fridrix Engels  «Oila xususiy  m ulk v a davlatning kelib 
chiqishi»  (1884) asarini yozishda unumli foydalandila boshlandi.
Italyan faylasufi Jan Batista Viko (1668-1744) alohida xitoy sivilizat­
siyasi  m avjudligini  e ’tiro f etib,  sivilizatsiyalam ing  k o ‘pligi  g ‘oyasini  il­
gari surgan. Viko, Volter va I.G.Gerder asarlarida sivilizatsiya tushuncha­
si  yetakchi  bo‘lmadi,  ularning  asarlarida  lokal  sivilizatsiya  tushunchasi 
ham  yo ‘q edi.
«Sivilizatsiya»  va  «m adaniyat»  atamalari  tarixiy  tadqiqotlarga  nis- 
batan  yaqinda  paydo  b o ‘ldi.  Ularni  fanga  fransuz  va  ingliz  m a’rifatpar- 
varlari  kiritgan  deb  hisoblash  qabul  qilingan.  Fransuz  tarixchisi  L.Fevr 
«sivilizatsiya»  so ‘zi  ilk  bor  fransuz  m atnida  1766-yil,  ingliz  m atnida 
1773-yil,  «m adaniyat»  atamasi  1774-1793  yillar oralig‘ida  paydo  b o ‘ldi 
deb  tasdiqlaydi.  «M adaniyat»  tushunchasi  m azm uni  ham   shunga  yaqin 
edi.  U m a’rifat, m a’naviy takomillashuv, inson ruhining ozod b o ‘lishi fan 
va san’atning progress m a’nosini  bildiradi.
Vaqt  o ‘tishi  bilan  sivilizatsiyalarga  butun-butun  m am lakatlar  va 
xalqlar,  ularning  rivojlanish  darajasi  sifatida  qarash  tushunchasi  tarqala 
boshladi.  1819-yilda «Sivilizatsiya»  so ‘zi birinchi bor k o ‘plik m a’nosida 
ishlatildi.  Bu xalqlam ing taraqqiyotida sivilizatsiyaning k o ‘p xilligini tan 
olishdan  guvohlik  berdi.  F.Gizo  «Yevropada  sivilizatsiya  tarixi»  (1828- 
yil),  keyin  «Fransiyada sivilizatsiya tarixi»  (1830-yil),  P.Bokl  «Angliya- 
da sivilizatsiya tarixi»  (1857-1861 y) nomli  asarlarini  sivilizatsiya ruhida 
yozadilar.
Sivilizatsiya tushunchasini turlicha talqin qilish mum kin:  1)  Umum- 
falsafiy -  atrof-m uhit bilan alm ashuv y o ‘li bilan m ateriyaning barqarorli- 
gi va o ‘z-o‘zini rivojlantirish qobilyatini tam inlaydigan m ateriya haraka- 
tining  ijtim oiy  shakli  (kosm ik tuzilm a hajm ida  insoniyat  sivilizatsiyasi);
2) Tarixiy tafakkurda -  tarixiy jarayonning yaxlitligi  va bu jarayon davo­
mida  insoniyatning  m oddiy-texnik  va  m anaviy  yutuqlari  y ig ‘indisi  (in­
soniyat sivilizatsiyasi);  3)  Ijtimoiylikning m a’lum  bir darajasiga erishish

Download 7,88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   126




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish