9-jadval
P o stindustrial sivilizatsiyaning shakllanish davrida iqtisodiyot
tuzilm asi, dinam ikasi prognozi (yalpi ichki m ahsulotga % , o-opti-
m istik, p-pessim istik m anzara)
St
M ak ro m o d el-
la r bloki va
k o ‘rs a tk ic h la ri
XX a srn in g
60-yillari
M a n z a ra la ri
ХХ1 a s r
20-villa ri
X X I a s r
60-villa ri
l.T a k r o r ishlab c h iq a ris h tu zilm asi - ta k r o r ishlab c h iq a ris h s e k to rla ri
1.
Shaxsiy iste’mol
25
O/P
31/28
137/31
1.2
D avlat iste’moli
18
O/P
15/17
14/16
1.3
O raliq mahsulot
22
O/P
20/19
16/18
1.4
Birlam chi mahsulot
12
O/P
9/11
7/9
1.5
Intellektual mahsulot
8
O /P
12/10
14/12
1.6
Bozor infrastrukturasi
15
O/P
13/15
12/14
J a m i
Ja m i:
100
-
100/100
100/100
Z.Sohaviy tu z ilm a - x alq x o 'ja lik k o m p le k slari
2.1.
A grar sanoat
10
O/P
6/8
4/6
2.2.
Shaxsiy iste’mol
mollari
16
O/P
21/18
24/21
2.3.
M ashinasozlik
15
O/P
17/15
19/17
2.4.
Y oqilg'i energetika
10
O/P
8/9
5/8
2.5.
Konstruksiya
material! ar
8
O/P
6/8
5/6
2 6 .
Q urilish
9
O/P
7/8
6/7
2.7.
Transport
8
O/P
8/9
7/8
2.8.
Harbiy sanoat
10
O/P
6/8
4/6
2.9.
llm iy-texnik
3
O/P
6/4
7/6
2.10.
Ijtimoiy
6
O/P
8/7
10/8
2.11.
Tashqi iqtisodiy
5
O/P
7/6
9/7
Jam i:
100
-
100/100
100/100
27 0
Jahon sivilizatsiyalari tarixi
3. Toifaviy tuzilm a - ta k r o r ish lab c h iq a rish d a ra ja si.
3.1
Uy x o ‘jaligi
15
O /P
13/14
10/12
3.2
Yakka tartibdagi
50
O /P
53/51
54/52
3.3
Hududiy
10
O /P
13/12
16/13
3.4
M illiy
20
O /P
14/17
12/16
3.4
Baynalm ilal
5
O /P
7/6
8/7
J a m i:
100
-
100/100
100/100
4. Texnologik tuzilm a - texnologik u k la d la r
4 1
Relekt
12
O /P
6/8
3/5
4.2
Uchinchi
33
O/P
10/12
4/6
4.3
To'rtinchi
55
O /P
20/29
8/10
4.4
Beshinchi
-
O /P
40/33
16/30
4.5
O ltinchi
-
O /P
19/16
46/37
4.6
Yettinchi
-
O /P
5/2
23/12
J a m i:
100
-
100/100
100/100
S. Iqtisodiy tu zilm a - m u lk ch ilik sh ak llari
5.1
Shaxsiy
30
O /P
32/26
41/33
5.2
M ayda xususiy
10
O /P
12/10
15/12
5.3
Yirik xususiy
15
O/P
32/41
20/32
5.4
Jam oa mulki
12
O /P
8/7
10/8
5.5
D avlat mulki
13
O /P
8/9
6/7
5.6
X alqaro mulk
6
O /P
8/7
10/8
Ja m i:
100
O /P
100/100
100/100
6. Q iy m a t tu z ilm a si-q iy m a t u n s u rla ri
6.1
M oddiy xarajatlar
30
O /P
25/28
21/24
6.2
Am ortizatsiya
10
O /P
13/11
16/13
6.3
M ehnat haqi
15
O /P
16/17
16/19
6.4
Ijtim oiy iste’mol
12
O /P
14/13
17/16
6.5
Jam g 'a i n;a
13
O /P
15/13
14/12
6.6
N oishlab chiqarish
20
O /P
17/18
14/16
J a m i:
100
O /P
100/100
100/100
4.
M ulkchilik m unosabatlari, aholining turli guruhlari o ‘rtasida ijti
moiy boylikning taqsim otida tub o ‘zgarishiar yuz beradi.
Birinchidan, fuqarolarni shaxsiy mulki, eng avvalo, uy-joy va uy
buyumlari (m aishiy texnika, transport vositalari, mebel, kiyim-kechak,
poyafzal) ulushi k o ‘payadi. Bu an’ana XX asrning ikkinchi yarm ida ri
vojlangan m am lakatlarda k o ‘rindi. AQSH da shaxsiy m ulk jadal su r’atlar
bilan o ‘sdi (ayniqsa, oilalam ing uy buyum lari) va 1985-yil milliy boylik
ning 47% ini tashkil qildi. D unyoning eng boy mamlakati k o ‘rsatkich-
larini butun postindustrial jam iyatga qo‘llab boMmaydi. Shu sababli,
271
R. RAJABOV
9-jadval 5-blokda o ‘tish davrida shaxsiy m ulkning o ‘sishini nisbatan past
su r’atlari va yanada m o‘tadil raqam lar ko‘rsatilgan.
Ikkinchi uzoq m uddatli siklda o ‘zgarishlar su r’ati jiddiy tezlasha-
di. Iste’m olning yanada ratsional va tejam kor modeli tarqaladi. Shaxsiy
mulk ulushining o ‘sishi asosan sifatli uy, m ebel, m aishiy texnika, komp-
yuter, audio, videotexnika, faks, avtom obilga ega oilalar sonining o‘sishi
hisobidan boMadi.
Ikkinchidan, m ayda, yirik xususiy m ulkning nisbati o'zgaradi. Agar
boshlangMch davrda baholash bo'yicha bu nisbatan 1:5,5 yirik mulk foy-
dasini tashkil etsa, o ‘tish davrining nihoyasida u 1:2,7 - 1:4,1 ga qisqa-
radi, postindustrial jam iyatning yetuklik bosqichida 1:1,2 - 1:2,7 gacha
qisqaradi. Bu kichik biznesning jadal rivojlanishi bilan shartlangan. Bu
ayniqsa, xizm at ko ‘rsatish sohasi v a xalq iste’mol mollari ishlab chiqa-
rishda ustuvor boMadi, lekin yirik xususiy m ulk yuqori darajada ijtimo-
iylashgan ishlab ehiqarish sohalari, ayniqsa, yoqilgM-xomashyo sanoati
va transportda o ‘z mavqeini saqlab qoladi. Transmilliy kom paniyalar ja
m iyat nazorati va kuchli antim onopol qonunchilik ostida ishlaydi. Vaqti-
vaqti bilan ularga nisbatan antimonopol qonunchilik qoMlab turiladi (mi-
sol uchun, haddan tashqari o ‘sib ketgan Bill Geyts kom paniyasi 2000-yil
boshida boMib yuborildi).
Uchinchidan, davlat mulki ulushi (davr oxirida 2-2,5 m arta) iqtisodi-
yotning dem ilitarizatsiyasi v a davlat tom onidan faol o'tkaziladigan pri-
vatizatsiya hisobidan sezilarli pasayadi. Bu davlat byurokratik apparatini
takror ishlab ehiqarish jarayonlariga aralashish imkoniyatini kamaytiradi.
Lekin bir qism tabiiy resurslar, ayrim transport turlari, harbiy sanoat, mil-
liy m adaniy boyliklar davlat mulki sifatida saqlanib qoladi.
To‘rtinchidan, m ehnat jam oasi xodimlari mulki boMgan korxonalar
soni va m ayda ishlab chiqaruvchilam ing vositalarini kooperatsiyalashuvi-
ning o 'sish i hisobidan jam o a mulki ulushi (1,8-2 m arta)ning ko'payishini
kuzatish m um kin (bu hozirgi kunda AQSHda kuzatiladi).
Beshinchidan, integratsiya jarayonining kuchayishi xalqaro m ulk
(xalqaro korsem lar, konsorsium lar, qo'sh m a korxonalarga tegishli, dav-
latlararo)ning o ‘sishida o ‘z ifodasini topadi. Lekin m ulkning baynalmi-
lallashuvi su r’atlari XX asr 60-70-yillariga qaraganda, yanada m o‘ta-
dilroq boMadi.
Natijada, postindustrial sivilizatsiyaning shakllanishi bosqichida
mulk m unosabatlari dinam ikasi an ’anasi ko ‘p hollarda industrial jam iyat-
2 7 2
Jahon sivilizatsiyalari tarixi
da kuzatilganidan qaram a-qarshi, lekin turli hududlarda turli m anzara ku-
zatiladi. XX asrning 90-yillaridan boshlab postsotsialistik davlatlarda pri-
vatizatsiya, aksionerlik jam iyatiga aylantirishi natijasida ham da k o ‘pgina
davlat korxonalarini bankrotga uchragani sababli, davlat va jam oa mulki
barqaror qisqara boshladi.
5. Takror ishlab chiqarishning qiym at tuzilmasidagi siljishlar taqsi-
mot m unosabatlari dinam ikasida an’analam i aniqlashga imkon beradi.
M ehnatning ja m g ‘arm a jihozini sezilarli o ‘sishiga qaramasdan oqibatda
yalpi ishlab chiqarish qiym atida am ortizatsiya ulushining o ‘sishi, ishlab
chiqarishda m oddiy sarflam ing sezilarli kam ayishi hisobidan qoplash
ja m g ‘arm asining ulushi bir necha bor pasayadi. Jam g‘arm aning yuzaga
kelgan darajasini saqlab va noishlab chiqarish iste’molini qisqartirib, ja
m iyat shaxsiy iste’moli yakka va jam oa iste’m oliga ketadigan mahsulot-
ning ulushini k o ‘paytirish mumkin. Ayniqsa, ishlab chiqarish hajm ining
o ‘sishini hisobga olganda ikkinchi uzoq muddatli siklda o ‘rtacha indivi
dual iste’m olning aholi jo n boshiga tez o ‘sishini bildiradi.
0
‘tish davrida taqsim ot sohasidagi o ‘zgarishlar an ’anasi ziddiyatli.
Bir tom ondan taqsim otda bir tekislik bartaraf qilinadi. Bu bilan bog'lan-
gan bir qism xodim lam ing boqimandaligi va davlatni patem alizm i y o ‘q
qilinadi. H ar bir kishining daromadi o ‘z m ehnat faoliyati va tadbirkorli-
giga bog‘liq b o ‘ladi. Bu m otivatsiya mexanizmini kuchaytiradi. Boshqa
tom ondan daromadlarni farqi kuchayadi. Boylar va kam bag‘allar ora-
lig‘idagi jarlik kengayadi. Ayniqsa, postsotsialistik rivojlanayotgan m am
lakatlarda qashshoqlar va uysizlar soni o 'sib bormoqda. Soyadagi iqti-
sodiyot faoliyati, korrupsiya, o ‘g ‘riliklar hajm ining kengayishi natijasida
daromadlarni yashirin qayta taqsimlash kuchayadi. Bu o ‘tish davrining
boshlanishidagi salbiy jihatlar. U postindustrial jam iyatda bartaraf qili
nadi.
6
. O 'tish davrida ayirboshlash sohasi bozor m unosabatlarida sezilarli
o ‘zgarishlar yuz beradi. Iqtisodiyotning boshqaruvi bilan bog'langan bo-
zorning deform atsiyasi va uning faoliyat doirasining cheklanishi bartaraf
qilinadi. B aholarning shakllanishi va mahsulot harakatida buyrokratik
aralashuv im koniyati qisqaradi. Kichik va o ‘rta biznes sohasining ken
gayishi bilan va m onopoliyalarning zaiflashuvi natijasida raqobat takror
uyg‘onadi. Ishlab chiqaruvchi va iste’m olchilam ing iqtisodiy bellashuvi
qayta tug‘iladi. Lekin davlat bozor m unosabatlariga chetdan loqayd qarab
turm aydi. U bozor m unosabatlarining um umiy qoidalarini belgilaydi. Bu
2 7 3
R. RAJABOV
qoidalarni buzadiganlarning chorasini ko'radi. Davlat pul em issiyasi, pul
aylanishini boshqarish, m ahsulotlarni bir qism iga buyurtm a berish va uni
sotib olish, inflyatsiyani jilovlash bo'y ich a dasturlar ishlab chiqib, ulam i
am alga tadbiq qilish bilan shug‘ullanadi.
K elajak jam iyatda inflyatsiya saqlanib qoladimi yoki narxlar tovarlar
qiymati dinam ikasi orqasidan ergashadim i? Lekin inflyatsiyaning yuqo
ri su r’atlari takror ishlab chiqarishning normal borishini buzadi, shaxsiy
daromad va ja m g ‘arm alarni qadrsizlantiriladi. Shu sababli, inflyatsiya ja-
rayonlari jam oat nazorati ostida boMadi. Yangi m ahsulotning nisbiy va
mutlaq arzonlashuvi an’anasi kuchayadi. Bu ishlab ehiqarish va ijtimoiy
tuzilmadagi ijobiy siljishlam i rag‘batlantiradi, innovatsiya mahsulotlari-
ga talabni kengaytiradi.
7. Takror ishlab ehiqarish tuzilmasi iqtisodiy m unosabatlarda sanab
o ‘tilgan yuqoridagi an’analar iqtisodiyotni boshqarishda tub o ‘zgarish-
lami talab qiladi. Korxonani bevosita boshqaruvini dem okratizatsiyalash
tomon harakat kuchayadi. B archa x o ‘jalik birlashm alari (konsernlar,
konsorsiumlar, xoldinglar, trast kom paniyalari, moliya, sanoat guruhlari)
qoidaga k o ‘ra, davlat va jam oatchilik nazorati ostida boMadi. B ulam ing
barchasi tadbirkorlikda novatorlik ruhini rivojlanishiga im koniyat yarata-
di. Har bir xodim o ‘z ish joyi, firm asining faoliyati sam aradorligi uchun
qayg‘uradi va firm a oldida o ‘z m as’uliyatini sezadi. Bu hozirgi kunda
Yaponiyada yaqqol ko ‘rinadi.
8
. Takror ishlab ehiqarish sam aradorligi ko‘rsatkichlari dinam ika
si an’analari o ‘zgaradi. Rivojlanayotgan m am lakatlarda harbiy sanoat
kom pleksining jadal rivojlanishi, yoqilgM-energetika, xom ashyo resurs-
larini yuqori darajada iste’mol qilish, rivojlanayotgan m am lakatlam ing
arzon ishchi kuchi xom ashyosi hisobiga ilgari erishilgan iqtisodiy o ‘sish
su r’atlariga, m ehnat unum dorligi, real darom adlam ing o ‘sishiga endilik-
da erishib boMmaydi, a w a lg i rekordlartakrorlanm aydi. Tabiiy resurslam i
talash to ‘xtaydi. 0 ‘tm ishdagi m ehnatga nisbatan kam ulushi bilan ajralib
turadigan xizm atlar ulushi o ‘sib boradi.
Iqtisodiy siyosatning asosiy y o ‘nalishlari, m aqsadlari quyidagilardan
iborat boMadi: taraqqiyotning barqaror rivojlanishi (siklik tebranishlar-
ning kichik amplitudasi bilan) ta’minlash, dem ografik jarayonlam i oqi-
lona yo'naltirish, ishlab chiqarishning xom ashyo material hajmini ka-
maytirish, tabiiy muhitni ifloslashni cheklash va uni yaxshilash, turm ush
darajasini yaxshilash, turli ijtimoiy qatlam lam ing turm ush darajasi ora-
ligMni qisqartirish, rivojlangan va rivojlanayotgan m am lakatlar o ‘rtasida-
274
Jahon sivilizatsiyalari tarix i
gi xavfli jarlikni b artaraf qilish. Yangi y o ‘nalishlar o ‘tish davrida o ‘ziga
y o ‘l ochadi va ikkinchi uzoq muddatli siklda yetakchi o ‘rinni egallaydi.
Natijada, postindustrial sivilizatsiyaning shakllanish davrida iqtisodiy
m unosabatlarning butun tizim i o ‘tgan ikki-uch sivilizatsiyalar davom ida
kuzatilgan tub an ’analar o ‘zgaradi.
2.
Ijtim oiy-siyosiy so h a d a tu b o ‘zg a rish la r. Jam iyatning ijtim oiy
hayotida o ‘zgarishlam ing zanjirli m antig‘i o ‘z manbalari va shart-sharo-
itlari bilan odam lar texnologiyalar odam lam ing turli guruhlari iqtisodiy
ahvoli, ular o ‘rtasida m ulkning taqsim lanishida o ‘z ifodasini topadi. Shu
sababli, iqtisodiy tuzilm ada tub siljishlar ijtimoiy kuchlam ing yangi jo y -
lashuvini keltirib chiqardi.
Klassik industrial jam iyat XIX asr o‘rtalarida o ‘z taraqqiyotining
cho'qqisiga chiqqanda o ‘zida bir-biriga qarshi turgan ikki sin f — yollan-
m a ishchilar v a kapitalistlam i yaratdi. K o‘p sonli m ayda burjuaziya -fe r-
merlar, hunarm andlar, m ayda savdogarlar o ‘tm ishning qoldig‘i sifatida
yashadi. Jam iyatda m avjud bo‘lgan barcha ijtmoiy qatlam lar o ‘z daro-
madlarining bir qism ini armiya, amaldorlar, boshqaruv, sud, politsiyani
saqlash uchun davlatga ajratdi.
XX
asm ing oxirida bu ijtimoiy tuzilm a tub o ‘zgarishlarni boshdan
kechirdi va jam iy at ijtim oiy hayotini o ‘zgartirdi. Burjuaziya m anfaatlari
har xilligi bilan ajralib turadigan bir necha guruhlarga b o ‘lindi: davlat-
byurokratik apparatiga tayanadigan m onopolistik burjuaziya, oliy tabaqa
am aldor va harbiylar. Bu qatlam o ‘z m anfaatlariga zid keladigan har qan
day o ‘zgarishlarga qarshilik qiladi.
Mayda ishlab chiqaruvchi fermerlar, kichik tadbirkorlar, savdogar
lar, innovatsiya firm alar egalari, kafe, restoran x o ‘jayinlari yangidan
uyg‘onish jarayonini boshdan kechiradilar. Kichik va o ‘rta biznesning
yalpi ishlab chiqarishdagi ulushi o ‘sib boradi. Bir vaqtning o‘zida uning
ijtimoiy kuchi, siyosiy salm og‘i kuchayib boradi. Siyosiy partiyalar say-
lovlarda bu qatlam n ing k o ‘p sonli ovozi uchun kurashadi. Bu qatlam -
ga ko‘p sonli « erkin kasb» vakillari (shifokorlar, rassomlar, advokatlar,
artistlar, yozuvchilar) q o ‘shiladilar. A m alda nanotexnologiyalam ing in-
novatsiyalarini jo riy qilinishi, ishlab chiqarishning dekonsentratsiyasi,
axborot vositalarining rivojlanib borishi bilan istiqbolda kichik va o ‘rta
biznesning ulushi ja d a l o ‘sib boradi.
Ishchilar sin fin in g qiyofasi o ‘zgardi. M alakali ishchilar yaxshi ish
haqi olib, o ‘z uyi, av to m o b ili, aksiyalarga ega b o ‘ldilar. H ozirgi kun-
2 7 5
R. RAJABOV
da o ‘n m inglab ishchilar to ‘plangan gigant korxonalar o ‘tm ishga ket-
moqda. M oddiy n e ’m at va xizm atlarning yaratuvchisi endi avtom atik
liniya operatori, program m ist va boshqalar. X izm atchilarning salm oqli
qism ini differensiyasi yuz beradi. U larning bir qism i k atta-kichik kom -
paniya, firm alarning m enejerlari, yirik burjuaziya tarkibiga kiradi. Bu
qatlam konservativ kayfiyatda b o ‘lib, tub islohotlarga qarshilik qiladi.
B oshqa eng k o ‘p sonli xizm atchilar am alda ishchilar sinfiga q o ‘shila-
di. X izm at k o ‘rsatish sohasida band b o ‘lganlar soni sanoat va qishloq
x o ‘ja lik la rid a band b o ‘lganlardan m untazam o ‘sib borish a n ’ananasi
kuzatiladi. B a ’zi m am lakatlarda m ehnatga yaroqli aholi sonining ka-
m ayib ketishi oldini olish uchun nafaqaga chiqish m uddatini uzaytirib
k o ‘radilar.
N afaqaxo‘rlarsafi kengayib boradi. Ular uy x o ‘jaligid a xizm at ko‘rsa-
tish sohasi yoki ishlab chiqarishda q o ‘shim cha ish bilan band boMadilar.
Ulam ing ozgina ja m g ‘arm alari nafaqalarini inflatsiya y o ‘q qilishi xavfi
ostida bo‘ladi.
Jam iyatda ijtimoiy to ‘ntarish uchun baza qisqarib boradi. Uning
tarkibi yoshlarning radikal kayfiyatdagi bir qismi, ishsizlar, turli daydi
unsurlar, giyohvand-piyanistalar, o ‘z qatlam i bilan aloqasini uzgan qa-
lang‘i-qasang‘ilar marginal qatlamdan iborat bo‘Iadi. Ular har qanday
tartibsizliklarga xayrixoh boMadilar.
Bunday sharoitda kim progressning dvigateli, o ‘zgarishlar oldida bo
radi? Bu, eng avvalo, iqtisodiy va siyosiy hayotda salm oqli o‘rinni egal-
lash uchun kurashayotgan yangi avlodning faol vakillari, o ‘zgarishlar
zarurligini tushunib yetgan va jam oatchilik ongini shakllantirishga ta ’sir
qiladigan ijodiy kasb kishilarining bir qismi: yangi y o ‘lboshchilar jalb
qiladigan texnik intellektuallar, yosh harbiylar, m alakasiz ishchilar.
Asta-sekin XXI asrning ijtimoiy tuzilm asining chizgilari gavdalana
boshlaydi. U bir necha asosiy ijtimoiy guruhlar va ulam ing turli k o ‘ri-
nishlarini o ‘z ichiga oladi:
- q a y ta ishlab chiqarishda band bo‘lgan m alakali xodimlar, ishchilar,
texniklar, program mistlar, olimlar, konstruktorlar, injenerlar, o ‘qituvchi-
lar, xizmatchilar;
- sanoat, qishloq xo‘jaligi, qurilish, transport, m aishiy xizm at sohala-
rida mustaqil ish olib boradigan kichik va o ‘rta tadbirkorlar;
- nafaqaxo‘rlar, qim matbaho qog‘ozlar, bank foizlari hisobiga kun
ko‘ruvchi rantye;
27 6
Jahon sivilizatsiyalari tarixi
-
katta tadbirkorlar, oliy darajadagi davlat amaldorlari, arm iyaning
oliy zobitlari, siyosiy p artiy a la ry o ‘lboshchilari, jinoyat dunyosining «qi-
rollari», katta iqtisodiy-siyosiy kuchga ega boMgan, dem okratik o ‘zga-
rishlarga qarshi uncha katta b o ‘lmagan qatlam ;
-
jins-yosh guruhlari orasida yoshlar v a ayollar harakati yoMbosh-
chilari o ‘sib borayotgan ta ’sirga ega boMadi. Bu har ikkala guruhning
m anfaatlari boMadi. Yoshlar jam iyatdagi o ‘zgarishlarning asosiy harakat-
lantiruvchi kuchlari boMadilar. Takror ishlab chiqarishning turli sohala-
riga tobora ko‘proq tortilib borayotgan ayollar ijtim oiy-siyosiy hayotda
yetakchilikni da’vo qiladilar.
0
‘tish davrida qo‘qqisdan milliy va irqiy belgilarga ko‘ra, ijtim oiy
tabaqalanish kuchaydi. XX asm ing 60-70 yillarida AQSH da negrlar ha
rakati irqiy kam sitishga qarshi kurashi kuchaydi. Janubiy A frikada o ‘nlab
yillar davom etgan irqiy to ‘qnashuvlar ko'p chilik negr aholisining g ‘ala-
basi bilan tugadi.
Milliy m ustaqillik uchun kurash natijasida SSSR, Yugoslaviya, Che-
xoslovakiya kabi federativ davlatlar parchalanib, ularning o‘m iga m us
taqil davlatlar paydo boMdi. Ayrim hududlar (Kavkazorti, sobiq Yugoslavi
ya) uchun m illatlar o ‘rtasida qonli to ‘qnashuvlaryuz berdi. Soni jihatidan
kichik m illatlam ing o‘z milliy mustaqilliklariga erishish uchun harakatlari
kuchaydi (Rossiya federatsiyasida chechenlar, X itoyda uyg‘urlar). Milliy
harakat - bu am alda siyosiy kuch, u bilan hisoblashish lozim.
M illatchilik toMqini o ‘z chegaralariga ega. M illiy elita hokim iyatni
qoMga olgach, bu hokim iyatni saqlab qolish uchun m am lakat ichida va
uning tashqarisida turli millat, xalq, elatlar o ‘rtasida teng huquqli m uno
sabatlar ham da har tom onlam a aloqalam i yoMga qo‘yishni anglab yetadi.
M illatchilik v a shovinizm kasalliklari o ‘tib ketadi. Bu m uam m oga ju d a
ehtiyot boMib, sergak qarash ustuvor boMadi. Kelajak milliy madaniyat-
lam ing gullab yashnashi, alohida m am lakatlar va xalqaro munosabatlar,
ikki tom onlam a aloqalarda m illatlam ing teng huquqli ittifoqi va hamkor-
ligi bilan belgilanadi.
Siyosiy sohada o ‘tish davrining yetakchi an’analari boMib quyidagi-
lar k o ‘rinadi:
- to ta lita r, fashistik, m illatchilik g ‘oyalarini targMb qiladigan siyosiy
Do'stlaringiz bilan baham: |