b rasmda ko'rinib turganidek, ostsillogrammaning vertikal o'lchami mn va m'n' chiziqlar orasidagi masofaga teng. Shunday qilib, voltmetr shkalasidan olingan kuchlanish signal qulochiga teng.
Taqqoslash metodi, shuningdek, vaqt intervallarini o'lchash aniqligini oshirish uchun ham foydalaniladi. Bu metodning mohiyati arrasimon yoyish kuchlanishining ostsillogramma o'lchanayotgan uchastkasining boshi va oxiriga mos keladigan oniy qiymatlari ayirmasini tayanch kuchlanish bilan qiyoslashdan iborat. rasmdan ko'rinib turganidek, nurning gorizontal yo'nalishda to'la og'ishiga yoyish kuchlanishining Uyo m;n dan Uyo max gacha o'zgarishi mos keladi. Ostsil- Uyu logrammaning ab uchastkasiga yoyish kuchlanishining AU = U2 - Ui o'zgarishi mos keladi. AU ning qiymati ma'lum bo'lganida impulsning o'lchanayotgan davomiyligi At = f2 - h = At/tga sifatida aniqlanishi mumkin. tga = S - arrasimon tebranish tikligi bo'lganligi sababli At = (U2 - Uj)/S. S ning qiymati ma'lum bo'lganligi uchun vaqt in- tervalini o'lchash AU = U2 - Ui ayirmani aniqlashga keltiriladi.
rasmda vaqt intervalini yuqorida tavsiflangan o'lchash usuliga asoslangan asbobning tuzilish sxemasi keltirilgan. Elektron kommutatorga arrasimon yoyis
h kuchlanishi va kalibrlovchi signal keladi. Kalibrlovchi signal manbasi meandr ishlab chiqaradi.
Kuchlanish sanoq qurilmasi bor rostlagich bilan o'rnatiladi. Shunday qilib, ENT ning plastinalari X ga navbatma- navbat yoyish kuchlanishi va kalibrlovchi signal keladi. Kalibrlovchi signal ekranda ikkita yorqin belgi (nuqta) hosil qiladi. Bu kalibrlovchi impulslar frontining juda qisqaligi, nurning gorizontal yo'nalishda ko'chish tezligi juda kattaligi va yoyish chizig'i sezilarsizligi bilan tushuntiriladi. Impulslarning yassi uchlarini tiklashda nur o'z o'rnida qoladi va ekranda yorqin nuqta hosil bo'ladi. Nuqtalar orasidagi masofani kalibrlovchi kuchlanish qulochini o'zgartirish bilan o'zgartirish mumkin, gorizontal o'qdagi nuqtalarning holatini potentsiometr R jilgichidan olinadigan o'zgarmas tashkil etuvchini kiritish bilan o'zgartirish mumkin (6.24-a rasm). Ko mmutatsiy alo vc hi impulslax
Yoyish
■ Elektron
Kuchaytir-
generator!
*
kommutator
gich X
r Kalibrlovchi kuchlanish manbasi asni.
Aniq o'lchashlar uchun davomiyligi o'lchanayotgan vaqt intervaliga ekvivalent bo'lgan to'g'ri burchakli shakldagi impulslarni ham shakllantiriladi. ENT ekranida tadqiq qilinayotgan signaldan tashqari o'lchash signalining tasvirini ham hosil qilinadi, uning fronti va qirqimini ostsillogrammaning o'lchanayotgan uchastkasi chegaralari bilan ustma-ust tushiriladi. O'lchash impulsining parametrlarini ostsillograf ichiga o'rnatilgan vaqt intervallarini elektron-sanoqli o'lchagich bilan aniqlanadi. Mazkur metodning xatoligi o'lchash impulsining fronti va qirqimini ostsillogrammaning o'lchanayotgan uchastkasi chegaralari bilan ustma-ust tushirish xatoliklaridan va vaqt intervallarini elektron sanoqli o'lchagich xatoligidan jamlanib hosil bo'ladi. Ko'p nurli ostsillograflar
K o'p nurli ostsillograflar bitta ekranda bir necha nurni bir vaqtda kuzatish uchun mo'ljallangan. Bir vaqtda ikkita signalni kuzatish imkonini beradigan asboblar eng ko'p tarqalgan (6.25-rasm). Bu yerda ostsillogramma I tadqiq qili- nayotgan zanjirning kirishiga kelayotgan signalni, ostsillogramma II esa chiqishida olinayotgan signalni tasvirlaydi. Mazkur tasvirni hosil qilish uchun ikki nurli ENT dan foydalaniladi, u umumiy kolba ichida joylashgan ikkita elektron to'pga ega bo'lib, ular o'zlarining vertikal va gorizontal og'diruvchi plastinalarni fokuslash sistemalariga ega. Odatda, ikkala nurni yoyish umumiy generator va kuchaytirgich X orqali amalga oshiriladi, bu esa ikkala signalni yagona vaqt masshtabida aks ettirish imkonini beradi. Yagona vaqt masshtabi kuchlanishlarning oniy qiymatlarini qiyoslash, vaqtga oid munosabatlarni aniqlash, fazaviy siljishni o'lchash imkonini beradi va h.k. Ikki nurli ostsillografning soddalashtirilgan tuzilish sxemasidan ko'rinib turibdiki (6.26-rasm), ENT ning ikkita nurini boshqarish ikkita identik (bir xil) kanallar Y1 va Y2 yordamida bajariladi va ular odatdagi ostsillograflarning vertikal og'dirish kanallari ega bo'lgan o'sha elementlarga ega. Davriy yoyishni sinxronlash va kutuvchi yoyishni ishga tushirishni ikkala kanalning kuchaytirgichlaridan olingan signal orqali amalga oshirish ko'zda tutilgan. Bu asbobda qo'llanilayotgan ENT ning o'ziga xos xususiyati yoyishning teskari yo'li vaqtida nurni maxsus blokirlovchi plastinalar yordamida o'chirishdan iborat. Muxosaralovchi plastinalarga tushayotgan nurning yorqinligini boshqarish qurilmasidan impulslar berilganida ikkala elektron to'pning nurlari chetga keskin og'adi va ekranga tushmaydi. Bundan katta sondagi nurli ENT lar ham yaratilgan. Signallarni ikkita identik kanalning kirishlari Y1 va Y2 ga beriladi. Kanallar chiqishidan signallar yoyish generatorida shakllangan impulslar bilan boshqariladigan elektron kommutatorga keladi. Kommutator ushbu rejimlardan birida ishlashi mumkin: I; II; I + II; Uzish; Navbati bilan. I va II rejimlarda ENT ekranida faqat bitta signal, mos ravishda kanal Y1 yoki kanal Y2 dan qayta tiklanadi. I+II rejimida ikkita signalning yig'indisi yoki ayirmasini tadqiq qilish, shuningdek, bir kanalga o'zgarmas kuchlanishni berib, ikkinchi kanalning o'zgarmas tashkil etuvchisini kompensatsiyalash mumkin. Uzish rejimida signallar 100 kGs chastota bilan qayta ulanadi, Navbati bilan rejimida esa har bir yoyish tsiklidan keyin shunday qilinadi. Ikkita signalning vertikal yo'nalishda siljitilishi (6.25-rasmda ko'rsatilganidek) kommutatorga Y1 va Y2 kanallarning kuchaytirgichlaridan keladigan signallarning o'zgarmas tashkil etuvchilarini tanlash bilan amalga oshiriladi. Ikki nurli ostsillograflardan farqli ravishda, signallar kommutatsiyalanadigan va odatdagi ENT ga ega bo'lgan bu asbob ikki kanalli ostsillograf deb ataladi.
