Raqamli iqtisodiyotda axborotlar xavfsizligini

“Халқаро молия ва ҳисоб” илмий журнали. №1, февраль, 2021 йил. ISSN: 2181-1016 
2019 yilda Internetning tarmogʻining milliy segmenti web-saytlarida 
kiberxavfsizlikning 268 insidenti
1
aniqlangan (1-rasm), shulardan 222 tasi kontent 
tarkibni ruxsatsiz yuklab olish (RKYuO), 45 tasi defeys
2
va 1 tasi yashirin 
mayning
3
bilan bogʻliq. Jumladan, aniqlangan insidentlarning 27 tasi hukumat 
web-saytlariga uyushtirilgan. 
1-rasm. 
2019 yilda Oʻzbekistonda aniqlangan kiberhujumlar
4
Oʻzbekistonda olib borilgan kiberxavfsizlik chora-tadbirlarlarini samarali 
yoʻlga qoʻyilganligi natijasida 2017 yildan 2019 yilgacha uyushtirilgan insidentlar 
sonining solishtirma tahlili ijobiy tendensiyani, ya’ni insidentlar 2019 yilda 2017 
yilga nisbatan 61 foizga va 2018 yilga nisbatan 44 foizga kamayganligini 
koʻrsatadi (2-rasm).
Solishtirma diagramma ma’lumotlaridan koʻrish mumkinki, kontentni 
ruxsatsiz yuklab olish tahdidi hali ham dolzarbligicha qolmoqda, shu bilan birga 
ta’kidlash joyizki, 2019 yilda Oʻzbekiston kiberhavfsizligi sohasida birinchi marta 
yangi tahdid – yashirin mayning paydo boʻldi.
2-rasm. 
2017-2019 yillardagi intsedenlar sonining solishtirma tahlili
5
1
Insident (IT Incident) - AT-tuzilmaning me’yoriy ishlash doirasidan chiqib ketadigan, toʻgʻridan-toʻgʻri, 
bilvosita yoki potentsial ravishda tizim jarayonlarining toʻxtab qolishiga olib keladigan va uning ishlash sifatiga 
salbiy ta’sir koʻrsatadigan har qanday hodisa, koʻrinish. 
2
Defeys (ingl. deface) - bu web-sayt sahifa mazmunini boshqasiga, koʻpincha reklama, tahdid yoki 
ogohlantirishga chaqiradigan sahifaga oʻzgartirib qoʻyadigan xakerlik hujumi. Bunga qo'shimcha ravishda, 
tajovuzkorlar saytning qolgan qismiga kirishni toʻsib qoʻyadi yoki resursning avvalgi tarkibini butunlay oʻchirib 
tashlaydi. Ba’zilar e’tibor qozonish yoki server administratoriga xavfsizlikning nozik joylari mavjudligini koʻrsatish 
uchun defeysni amalga oshiradi. 
3
Yashirin mayner (
stealth miner
, 
mayner-bot, botnet
) - bu foydalanuvchiga sezdirmasdan avtomatik ravishda 
mayningni amalga oshiradigan dastur. Ya’ni, bu kompyuterga oʻrnatiladigan, uning resurslaridan foydalanadigan va 
ishlab topgan barcha pullarni ishlab chiquvchining hamyoniga oʻtkazib yuboradigan tashqi dasturiy ta’minot. 
4
Oʻzbekiston Respublikasi axborot xavfsizligi bilan bogʻliq insidentlarni bartaraf etish xizmati ma’lumotlari 
asosida muallif tomonidan ishlab chiqilgan. 

---