“Raqamli iqtisodiyot va axborot texnologiyalari” kafedrasi Iqtisodiyot nazariyasi fanidan 5234100 – Raqamli Iqtisodiyot ta’lim yo`nalishi

Pulning nominalistik nazariyasi. Rimlik va o’rta asrlik yuristlar klassik 

nominalizmning yaratuvchilari edi. Nominalizmning  “ikkinchi bor o’zini o'nglab 

olishi” merkantilistlarning metallistik nazariyasi tanqidi bilan bog'liqdir. 

Nominalistlar shunga asoslanadiki, ularning fikricha, pullar —  bu faqat tovarlar 

ayirboshlashiga xizmat qiladigan ideal hisob birliklari, mahsulot, davlat 

hokimiyatining natijasi hisoblanadi. XVII—XVIII asriarda amal qilgan oichovning 

ideal pul birligi nazariyalari o ‘z mohiyatiga ko’ra nominalistik tusda b o ‘lgan. Bu 

nazariya tarafdorlari — J. Lokk (1632—1704), J. Berkli (1685—1753), J. Styuart 

(1712—1780) — pul birliklarining nomlari (funt sterling, taler, frank) “qiymatning 

ideal atomlari”ni ifodalaydi, deb faraz qilishgan. Pulning nominalistik nazariyasi 

tarafdorlari metallistik nazariyaga qarshi chiqib, pullaming tovar tabiati hamda ular 

ichki qiymatini zamrligining o’zini inkor etadilar. Nominalistlar pulga shartli belgi 

sifatida qarab, ulaming nodir metallar bilan aloqadorligini rad qiladilar. Nominalistik 

nazariya tarafdorlarining qarashlari o’rta asrlarda to’la qiymatga ega bo’lmagan 

metall tangalaming muomalaga chiqarilishi bilan paydo bo’ldi. Ba’zi bir 

namoyandalar pullar  davlat hokimiyatining mahsuli, shunga ko’ra faqat davlatgina 

pullaming qiymatini belgilashi mumkin, degan fikrlami ilgari surdilar. XX asming 

boshlarida, oltin standartning tan olinmasligi, uning bekor qilinishi bilan, 

nominalistik nazariya yanada rivojlandi. 

 

Mening shaxsiy fikrimga ko’ra, nometall pullar ya’ni qog’oz pullar metal tangalardan 

ko’ra ancha avzalliklarga egadir. Bunga misol tariqasida oltin pullarni olaylik.  

Oltin pullar qiyudagi tabiatga ega, ya’ni oltin pullar muomalad bo’lganda : 

a) 

ortiqcha  oltin  pul  xazinaga  jalb  qilinib,  zaxirada  to‘planib  boradi,  zarur 

bo‘lganda muomalaga yoki har xil bezaklar uchun foydalanishga chiqariladi; 

b) 

tovarlar  hajmi  ko‘payib,  muomala  uchun  qo‘shimcha  pul  zarur  bo‘lganda 

xazinadagi  oltin  pullar  muomalaga  kiritiladi.  Shu  yo‘l  bilan  muomala  uchun  zarur 

---

22 

 

 

 

 

bo‘lgan oltin pul miqdori o‘z-o‘zidan tartiblanadi.