“Raqamli iqtisodiyot va axborot texnologiyalari” kafedrasi Iqtisodiyot nazariyasi fanidan 5234100 – Raqamli Iqtisodiyot ta’lim yo`nalishi

Pul tizimi pul muomalasini tashkil etishning tarixiy jihatdan qaror topgan va qonun 

bilan mustahkamlab qo'yilgan shaklidir. Boshqacha aytganda, bu pul muomalasining 

aniq bir mamlakatda muayyan vaqt ichida qo‘llaniladigan qoidalari va me’yorlari 

majmuidir. Milliy valuta tizimi pul tizimining tarkibiy qismi hisoblanadi. Pul 

mablag'lari iqtisodiyotda amal qiladigan shaklga qarab pul mablag’larining ikki tipi: 

metall pullar muomalasi tizimi va pul belgilari muomalasi tizimi farqlanadi.  

Metall pullar muomalasi tizimlari pullik tovar (oltin va kumush) bevosita muomalada 

bo‘lgan sharoitda amal qilgan. Bunda mazkur metall pullarning barcha funksiyalarini 

bajargan, mavjud kredit pullar esa metallga erkin almashtirilgan.  

Metall pul belgilarining muomalasi tizimida bimetallizm davri va monometallizm 

davri farqlanadi. Bunday holda bimetallizm iqtisodiy jarayonlarda ikkita asl 

metalliarning bir vaqtda foydalanishi bilan tavsiflanadi, monometallizm esa umumiy 

ekvivalent sifatida bir metallga o'tishni anglatadi. 

---

28 

 

 

 

 

Faqat bir metallning amal qilish tizimi sifatidagi monometallizmda ham ayrim 

o‘zgarishlar yuz berdi: 

1) oltin tangali standart — to ‘laqonli oltin valutaning amal qilishi, unda tovarlarning 

qiymati ham ushbu valuta bilan hisoblanadi; 

2) oltin yombili standart — oltin muomalada bo’lmaydi, lekin unga katta 

miqdorlardagi almashinish amalgaoshiriladi; 

3) oltin valutali (oltin devizli) standart — pullarning almashinishi faqat oltin yombili 

standartli mamlakatlarning valutalariga amalga oshiriladi. 

Hamma ko‘rinishlardagi oltin standartning bekor qilinganidan keyin kredit belgilari 

muomalasi tizimi o ‘rnatiladi va