89
KMP da eritish jarayonida magnåtitni suyuq mahsulotlardagi tarkibi SO
2
ni
porsial bosimi, shlak nordonligi va FeS ni shtåyndagi miqdoriga bog’liqdir. Misga
boy shtåynni olish sulfidlarni chuqur oksidlanishga bog’liqdir. Bu tadbir esa
magnåtit shlakdagi miqdorligini oshiradi.
Jarayon mahsulotlarida mis va tåmirni yuqori miqdorligini hisobga olganda
ularni oksid va sulfidlari o’zaro bog’lanishlari qiziqish uyg’otadi:
Cu
2
S + FeO = FeS + Cu
2
O
(4.50)
Cu
2
S + 2FeO = 2Cu + 2Fe + SO
2
(4.51)
Cu
2
S + 2Cu
2
O = 6Cu + SO
2
(4.52)
FeS + 2FeO = 3Fe + SO
2
(4.53)
Mis oksidi va sulfidi o’zaro bog’lanib måtallni paydo bo’lishi KMPda eritish
jarayoni sharoitlariga bog’liqdir. Shtåynda FeS ni borligi Cu
2
O ni sulfid holatiga
o’tkazadi. Dåmak, KMP sharoitida (4.52) råaksiyani oqib o’tishiga imkoniyat yo’q.
Flyus tarkibidagi oksidlar jarayon mahsulotlari bilan quyidagi råaksiyalar
bo’yicha o’zaro bog’lanadi:
2FeO + SiO
2
=2FeO * SiO
2
(4.54)
2 Fe
3
O
4
+ 3 SiO
2
= 3(2FeO * SiO
2
) + O
2
(4.55)
2ZnO + SiO
2
= 2ZnO * SiO
2
(4.56)
2CaO + SiO
2
= 2CaO * SiO
2
(4.57)
2MgO + SiO
2
= 2MgO * SiO
2
(4.58)
KMP da eritish jarayonida oqib o’tadigan fizika-kimyoviy o’zgarishlar nati-
jasida shtåyn va shlak paydo bo’ladi. Asosiy o’zaro bog’lanishlar mash’al hajmida
oqib o’tadi va sulfidlarni oksidlanishi natijasida oksid-sulfid eritmasi paydo
bo’ladi. Bunday eritmada oksid-sulfid nisbatligi dastlabki shixtani tarkibi va
sulfidlarni kuydirish chuqurligiga bog’liqdir. Sulfidlarni kuydirish darajasini
oshirish va flyuslarni qo’shimcha yuklanishi oksidlarni ko’payishiga olib kåladi.
Oksid - sulfid aralashmasini shtåyn va shlakga ajralishi påchni vannasida
yakunlanadi. Ajralish, eritmalarni har xil fizika-kimyoviy xususiyatlarga ega
bo’lganlari uchun o’tadi. Birinchidan bu eritmalarning har xil zichligi va sirt
tarangligidir. Shlakning namunaviy tarkibi, %: 0,8 - 1,0 Cu; 32 - 35 SiO
2
; 37 - 40
FeO; 6 - 8 CaO. Shtåynni tarkibi, %: 32 - 36 Cu; 32 - 36 Fe; 24 - 26 S; 7 - 8 Fe
3
O
4
.
Olmaliq zavodida eritmalar bilan bir sutkada 100 t yaqin magnåtit olib
chiqiladi. Tiklanmagan magnåtit vannada shtåyn va shlakga taqsimlanadi va bu
jarayon tånglama orqali baholanadi:
K = %Fe
3
O
4
shl / % Fe
3
O
4
sht
(4.59)
Magnåtit asosan shlakda yig’ilib påchdan chiqariladi.
Magnåtitni eritmadagi miqdorligini ko’payishi påchda cho’kma paydo
bo’lishiga olib kåladi. Cho’kma påchni ishchi hajmini kamaytiradi, kimyoviy
råaksiyalarni oqib o’tishiga xalaqit båradi, dastgohni ishlab chiqarish
unumdorligini kamaytiradi, shlak bilan misni isrofgarchiligini oshiradi.
Magnåtitdan paydo bo’lgan cho’kmani eritish uchun påchni haroratini oshirib
jarayonga qo’shimcha kråmnåzyom flyusini yuklash kårak.
Do'stlaringiz bilan baham: