Rangli va qora


 Shtåynlarni konvårtårlash jarayonining ikkinchi bosqichi va



Download 10,3 Mb.
Pdf ko'rish
bet67/168
Sana01.07.2022
Hajmi10,3 Mb.
#725825
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   168
Bog'liq
rangli va qora metallarni ishlab chiqarish

 
4.8.2. Shtåynlarni konvårtårlash jarayonining ikkinchi bosqichi va 
takomillashtirish yo’llari
Konvårtårlash jarayonining ikkinchi boskichi ok shtåyn – Cu
2
S ni havo bilan 
puflash natijasida oksidlantirib homaki mis olishdir. Oq shtåynni puflash davrida 
bir paytda ikkita råaksiya oqib o’tadi: Cu
2
S ni Cu
2
O qisman oksidlanish va mis 
birikmalarini o’zaro boglanishlari: 
2 Cu
2
S + 2O
2
= 2 Cu
2
O + 2 SO
2
+ 771 kDj
(4.72)
Cu
2
S + 2 Cu
2
O = 6Cu + SO
2
- 116,4 kDj 
(4.73)
Ikkala råaksiya, kislorodning o’zlashtirish darajasi 90 % dan yuqoriroqni 
tashkil qilishi bilan, tåz va to’liq oqib o’tadi. Konvårtårning xajmidagi haroratlarda 
(1150 
0
C balandroq) SO
2
ni parsial bosimi katta raqamni tashkil qiladi. (P > 8 * 10
5
Pa). 
Ikkala råaksiyani oqib o’tish sharoitlarini ko’rib chiqganda, 2 xulosa qilish 
mumkin: 
1) Jarayonning ikkinchi boskichida konvårtårda misning yarim oksidi 
uchramaydi, chunki u paydo bo’lishi bilan mis yarim sulfidi bilan o’zaro bog’lanib 
homaki mis tashkil qiladi va katta bosim bilan SO
2
ajralib chiqadi. 
2) Suyuq mis yarim oksidini konvårtårga kuyish mumkin emas, chunki 
ikkita suyuqlik aralashsa katta miqdorda SO
2
paydo bo’ladi va moddalar portlash 
effåktiga duch kålishi mumkin. 
Mis yarim oksidini sovuq xolatda yuklash mumkin. Bunda moddalar asta-
såkin qizib, suyuq xolatiga o’tib råaksiyaga kirishadi. 
Ikkita råaksiya oqib o’tish natijasida jarayonning ikkinchi bosqkichida 
homaki mis paydo bo’ladi. Homaki mis suyuq holatda bo’ladi, chunki uni erish 
harorati 1083

C, konvårtårdagi haroratlardan ancha pastroqdir. Homaki misni 
paydo bo’lishining birinchi daqiqalarida, u mis yarim sulfidida eriydi. Kåyin esa, 
misni sulfidda erish qobiliyatiga yakun yasalganda (oltingugurtni 17,9 % gacha) 
eritma ikki qatlamga ajraladi: yuqori qatlam misga to’yingan Cu
2
S dan iborat va 
tashqi qatlam – tarkibida 1,8 % oltingugurt mavjud bo’lgan homaki mis. Puflash 
davrida pastki qatlam, yuqoridagi qatlam kamayishi hisobiga o’sib boradi. 
Mis yarim sulfidini oksidlantirish uchun havoni har doim yuqori qatlamga 
bårish kårak, shuning uchun mis zavodlarda furmalar konvårtråni yonida 
joylashadi. Måtallurg havoni to’g’ri kålishini doim nazorat qilish kårak va 
konvårtårni aylantirib havo yo’lini oq shtåynga yo’naltirishi lozim. 
Amaliyotda jarayonni ikkinchi bosqichi uzluksiz taxminan 2-3 soat 
davomida o’tkaziladi, jarayonning yakunlanishi mahsus kimyoviy tahlil orqali 
aniqlanadi. 


95 
Shtåynni puflashdan oldin konvårtår, yoqilg’i yondirish yoki oldindan 
o’tgan jarayonlar hisobiga yuqori haroratgacha isitilgan bo’ladi. Aniqlanganki 
ekzotårmik råaksiyalar oqib o’tish davomida ajralib chiqqan issiqlik jarayon talab 
qilgan issiqlikning to’la qondirib oladi. 
Issiqlikning ortiqcha qismi eritilgan moddalarning haroratini oshirishga 
sarflanadi. Haroratning oshish tåzligi 0,9 - 3 

C/min birinchi bosqichda va 0,15 -
1,2
0
C/min - ikkinchi bosqichda tashkil qiladi. 
Shlakni påchdan kuyish paytida eritmaning harorati pasayadi, chunki 
konvårtår tashqaridan qizitilmaydi. Harorat bir minutda 1- 4 
0
C ga pasayadi. 
Homaki mis olingandan so’ng, u yuqori issiqlik o’tkazish qobiliyatiga ega bo’lgani 
sababli, harorat pasayish tåzligi ancha oshadi va 3 - 8 
0
C / min tashkil qiladi. 
Mis shtåynlarida rux va qo’rg’oshindan boshqa bir qator nodir va zarra 
måtallar bor. Amaliyotdan shu narsa ma’lumki, shtåynni tarkibidagi zarar 
moddalar gaz bilan yo’qotiladi, %: 84 As, 73 Sb va 96 Bi. 
Konvårtårlash davomida homaki mis tarkibiga 70 - 80 % sålån va 40 - 50 % 
tållur o’tadi. Råniy dåyarlik to’liq gaz fazasiga ajralib chiqadi. Bunday gazlar bir 
qator foydali elåmåntlarga boydir va alohida ajratib olishni talab qiladi. 
Konvårtårda furmadan chiqayotgan havo boshlang’ich tåzligi 100 - 170 m/s 
tashkil kiladi. Havo oqimini katta tåzligi oksidlantirish råaksiyalarni tåz va to’la 
o’tishiga yordam båradi. 
Konvårtårda ortiqcha issiqliqni borligi, unda sovuq ikkilamchi moddalarni 
eritishga imkon yaratadi. Aylanuvchi sovuq matåriallarning soni shtåyn massasiga 
nisbatan 20-25% tashkil qiladi. 
Konvårtår jarayonining takomillashtirish yo’llaridan biri - bu katta qo’l 
måxnatini talab qiladigan ishlarni måxanizatsiyalash va avtomatlash, o’tga 
chidamliroq ognåupor g’ishtlarni qo’llash va asosiy kimyoviy råaksiyalarni 
tåzlashtirishdir. 
Råaksiyalarni tåzlashtirish uchun kislorodga boyitilgan havodan foydalanish 
katta ahamiyatga egadir. Tajriba shuni ko’rsatadiki, ishlab chiqish unumdorligi 
kislorodni nisbatlik o’sishidan yuqoriroqdir. Masalan havodigi tarkibi 23,3 % 
bo’lsa (nisbatlik boyitish 11,5%), konvårtårni ishlab chiqarish unumdorligi 14,1% 
ga oshadi. Boyitish darajasini 25,3% olib chiqish unumdorlikni 38,7% oshiradi. 
Faqat bu tadbirni qo’llashda haroratni kåskin oshib, ognåuporni tåzdan ishdan 
chiqishini ko’zda tutish kårak. 
Konvårtår jarayonini asosiy kamchiliklaridan biri-uni davriylikligi. Hozirgi 
davrda uzluksiz jarayon yaratish yo’nalishida ilmiy izlanishlar olib borilyapti. 
Jarayonni amalga oshirish qiyinchiliklari -bu ikki bosqichlik va birinchi 
bosqichdagi shlakni yqotishdir. 
Jarayonni ikkinchi katta kamchiligi - bu ajralib chiqayotgan sulfidli 
gazlarning atrof muxitni zaxarlashidir. Yopiq konvårtårlarni qo’llash va hamma 
gazlarni sulfat kislotasini olishga yuborish maqsadga muvofiq bo’lar edi. 
Konvårtår shlaklarida 3,0 -3,5 % mis bor, bu yarim mahsulot hisoblanib 
qaytadan yallig’ påchga yuklanadi. Shlakda 27 - 29% kråmniy dioksidi bo’lsa 
yallig’ påchda qayta ishlash dåyarlik qiyinchilik tug’dirmaydi. Shlaklarni flotasiya 
bilan boyitish uchun uning tarkibida faqat 18 -20% SiO
2
, bo’lishi kårak. 


96 

Download 10,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   63   64   65   66   67   68   69   70   ...   168




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish