Радиотехник тизимлар назарияси асослари

E) Tojda sirtmoqsimon yoki yoysimon tuzilmalar va yorug‘ toj nuqtalar.
Yorug‘lik nurlarida Quyosh toji qator toj tuzilmalaridan iborat ekanligi azaldan ma’lum edi.
Bular toj nurlari, gardish chetiga qoplangan karnaysimon, qalqonsi- mon tuzilmalar va qutb taroqlari bo‘lib, Quyosh to‘la tutilganda yoki koronograf yordamida olingan suratlarda ko‘rinar edi (1.17-rasm). Biroq rentgen teleskop yordamida yumshoq rentgen nurlarida ("Skaylab", 1973)
22



nlingan tasvirlarida toj nihoyatda
cllcktli tarzda namoyon bo‘ldi. Ren- igen teleskop (Skaylab, Yohkoh)
Yerning sun‘iy yo‘ldoshi orbitasiga ^(a)
i hiqariladi. Awalo, bu tasvirlarda biz lojni nafaqat gardish chetidagina, halki gardish yuzida ham ko‘rish imkoniyatiga ega bo‘ldik. Rentgen lasvirlarda Quyosh toji son-sanoq- siz yuqori ( millionlab) t em- peraturali yoysimon va sirtmoq- siinon tuzilmalardan tarkib top- ganligi ma’lum bo‘ldi (1.18-rasm).
Yerdagi kuzatishlarda topilgan qalqonsimon tuzilm alar ko'plab yoysimon tuzilm alardan iborat
ekanligi aniqlandi. Quyosh yuzida _{( 6)}
^{scpkil singari sochilgan yorug'} 1.14-rasm. Quyosh gardishi chetida
rentgen nuqtalari kashf etildi. Bu (a) va yuzida (b) H^chiziq nurida
^{luzilmalar magnit tabiatga ega ekan-} spikulalar. Gardish chetida ular ligi aniqlandi. Gardish yuzida ko‘ri- yonayotgan dashtda alanga tilchalarini _{nadigan yo y s i mo n yoki} eslatadi. Gardish yuzida ular qora
_{sirtmoqsimon tuzilmaning bir uchi} bo'lib ko‘rinadi va qator-qator bo‘Iib
Quyosh yuzidagi magni t ^joylashgan.
maydonining N qutbiga, ikkinchi
uchi esa S qutbga kiradi. Bunday yoysimon yoki sirtmoqsimon tuzilmalar Quyoshning fotosfera qatlamlaridan uning toj qatlamlarigacha ko‘tarilgan magnit nayni namoyish etadi. Magnit nay bipolar magnit sokin sohalarni yoki ikkita bipolar magnit sohalaming qarama-qarshi qutblarini tutashtiradi (tutashtimvchi sirtmoq). Bulardan tashqari aktiv soha, oddiy chaqnash va chaqnashdan keyin kuzatiladigan sirtmoqlar ham mavjud. Bu sirtmoqlaming fizik ko'rsatqichlari 1.4-jadvalda keltirilgan: L— uzunligi (103 km); T — temperaturasi (K); N — konsentratsiya (1/sm 3).
1.4-jadval