Registrlar Mantiqiy elementlar va triggerlarning biror bir ko`rinishdagi ulanishidan tashkil topgan hamda raqamli signallarni qabul qilish, xotirada saqlash, qaytarib berish uchun xizmat qiluvchi qurilmalar registralar deb ataladi. Registrlarni qurish uchun ko`p xollarda D- triggerlardan keng foydalaniladi.
Registrga yangi ma`lumotlarni kiritish yozish deb ataladi. Registrdagi ma`lumotni tashqi qurilmaga chiqarish o`qib-sanash deb ataladi.
Yozib o`qish usuliga qarab registrlar 4 xilga ajratiladi:
parallel registrlar. Bunday registrlarda yozish va o`qish parallel kod orqali amalga oshiriladi;
ketma-ket registrlar. Registrlarning bu turiga yozish va o`qish ketma-ket kodlarda amalga oshiriladi. Yozish jarayonida ma`lumotlar vaqt bo`yicha birlar ketma-ketligi kiritilib, o`qish jarayonida ham bitlarning xuddi shunday ketma-ketligida tashqi qurilmaga uzatiladi.
parallel-ketma ket registrlar. Bunday registrlarda yozish jarayonida barcha bitlar registrga bir vaqtda ( parallel kodlarda) kiradi, o`qish jarayonida ma`lumotlar bitlar ketma-ketligida registrdan tashqi qurilma uzatiladi (ketma-ket kodda). Bu turdagi registrlar parallel kodni ketma-ket kodga aylantiruvchi qurilma hisoblanadi.
ketma-ket-parallel registrlar. Bu turdagi registrlarda yozish ketma-ket kodda, o`qih parallel kodda amalga oshiriladi. Bunday kodga ayaltirish uchun xizmat qiladi.
Bajaradigan funksiyasi ko`rinishiga qarab registrlar ikkita kata guruxga bo`lined:
asosiy funksiyasi sifatida faqat yozilgan ma`lumotlarni saqlovchi registrlar;
ma`lumotlarni saqlashdan tashqari registrlar bo`ylab ularni siljitishni ham amalga oshiruvchi siljitish registrlari;
Bu gurux registrlarini orasida reversiv registrlar alohida o`rin tutadi. Chunki ular ma`lumotlarni ikkala tomoniga (ham yuqori ham quyi razradlar tomon) siljitish imkonini beradi.
Parallel registrlar (xotira registrlari)
Rasmda (3.3.13) D-triggerlarda tuzilgan to`rt razryadli xotira registrning sxemasi ko`rsatilgan. Sxemadan ko`rinib turibdiki D-triggerlarning takt bo`yicha kirishlari o`zaro ulangan. Triggerlarning D-kirishlari registrga ma`lumotlarning kirishini ta`minlaydilar.
Agar yozish kirishga C=1 signal berilsa ma`lumotlar registrning chiqishlari payda bo`ladi. Berilganlar uchun barcha razryadlar registrga bir vaqtda yoziladi.
Ketma-ket registrlar ( siljitish registrlar)
Ketma-ket registrlar bitta ma`lumotlar kirishi x, birra ma`lumotlar chiqishi y, yozish/o`qish c kirish va registr triggerlarini boshlang`ich holatga keltirish uchun R kirishga ega bo`ladi. Yozish va o`qish jarayonida ma`lumotlarni registr bo`ylab ko`chirilishi (surulishi) amalga oshadi. Shuning uchun ularni siljitish regisrelar deb ataladi.
Rasmda (3.3.15) D-triggerlarda tuzilgan 4 razryadli ketma-ket registr sxemasi keltirilgan.
Rasm.
Bu sxemada triggerlar o`zidan oldindagi triggerdan ma`lumotlarni qabul qiladigan qilib ulangan.
=1 ba C=0 bo`lganda registr saqlash rejimida bo`ladi va bu vaqtda triggerlar kirishida oldingi taktda kelgan signalga saqlanadi.
Triggerga ma`lumotlarni yozish uchun uning C kirishiga C-1 signal berish kerak bo`ladi. Bunda ilgari o`rnatilgan kirish signali birinchi triggerning chiqishida ko`rinadi. Ikkinchi triggerning chiqishida birinchi triggerning avvalgi taktdagi chiqish signali, uchinchi triggerning chiqishida ikkinchi triggerning chiqishidagi, to`rtinchi triggerning chiqishida uchinchi triggerning chiqishidagi avvalgi taktdagi signal ko`rinadi.
v) Reversiv registrlar.
Odatda siljitish registrlar asosan ma`lumotlarni faqat bir tomonga o`nggasiljitadi. Reversiv registrlar (reverses-teskariga qaratilgan) esa signal reversivga qarab malumotlarni o`ngga ham chapga ham siljitadi. O`ng tomonga siljitishni amalga oshirish uchun har bir D-triggerning kirishi undan oldingi triggerning chiqishiga ulanadi: . Chap tomonga siljitishni amalga oshirish uchun esa trigger ma`lumotlatni o`zidan keyingi razryadga tegishli triggerdan oladi, ya`ni Bu ikkala holatni bitta sxemada amalga oshirish uchun unga qo`shimcha “V” kirish kiritiladi. Ana shu kirishdagi signalga bog`liq holda trigger orasidagi bog`lanishni kerakli holatda ulanishi ta`minlanadi.
(3.3.18) rasmda reversiv registrning bitta razryadi sxemasi (a) va triggerlarning kerakli holat uchun ulanish jadvali (b) keltirilgan.
