Радиоэлектроника асослари муҳаррир — Қ. Азимов

6.23-расм. Ишга тушириш импульси таьсирида коллектор кучланишининг ўзгариш графиги.


Юқоридаги кўрилган триггернинг бир турғун ҳолатдан иккинчи турғун ҳолатга ўтиши 4 та бос- қичга бўлннади: заряд тарқаши, тайёрланиш, регенерация ва тикланиш. Бирипчи босқичда ишга туширувчи сигнал таъсирида очиқ транзисторнинг базасидаги ортиқча заряд ташувчилар тарқалади. Унинг давом этиш вақти транзисторнинг тўйиниш даражасига ва ишга тушириш импульсининг амплитудасига боғлиқ. Транзисторнинг тўйиниш даражаси қанча кичик ва ишга тушириш импульсининг ток амплитудаси қанча катта бўлса, заряд ташувчиларнинг тарқалиш вақти шунча қисқа бўлади. Бу вақт оралигида триггер схемасида ўзгариш юз бермайди. Очиқ транзистор тўйиниш режимидан чиқиш арафасида бўлади.
Тайёрланиш босқичида очиқ транзистор тўйиниш ре­жимидан чиқади. У системадаги коллектор кучланишининг бошланғич камайиши натижасида ёпиқ транзистор­нинг база кучланиши манфийроқ бўлиб қолиш ҳолатига тўғри келади. Тайёрланиш натижасида транзисторлар актив (кучайтириш) режимига утади. Бунда мусбат тескари боғланиш ишга тушадн па кўчки жараёни содир буладн. Уни қайта қўзғолиш — регенерация деб аталадпи. Регенерация натижасида очиқ транзистор ёпилиб, кесиш режимнга, ёпиқ транзистор эса очилиб, тўйиниш режимига ўтади ва тўртинчи босқич— тикланиш ҳосил бўлади. У триггернинг турғун ҳолатидир.
Юқорида келтирилган мулоҳазаларда триггер схемасидаги R₁ ва R₂ резисторларни шунтловчи конденса­торлар ҳисобга олишади. Улар тезлаткич конденсатор деб аталади ва триггерда содир бўладиган жараённинг йўналишини белгилаб беради, яъни унинг бошланғич ҳолатга қайтишига йўл қўймайди. Агар триггернинг бошлаиғич турғун ҳолатида T₁ транзистор очиқ, Т₂ тран­зистор ёпиқ десак, С₁ конденсатордаги кучланиш U_c2 0, С₂ конденсатордаги кучланиш зса, U_с2 — Е_к булади. Кўчки жараёни давомнда конденсаторлардаги кучланиш ўзгаришсиз қоладн. Лекин T₁ транзисторнинг ёпилиши билан унинг коллектор кучланиши манба кучланишига тенглашади. Шунинг учун С₁ конденсатор зарядлана бошлайди ва очилаётган Т₂ транзисторнинг ба­за занжиридан катта миқдорли заряд токи оқади. У бошланғич база токини янада орттиради ва Т₂ транзис­торнинг очилишини тезлаштиради. Системада янги турғун холат тиклангач, С₂ конденсатор зарядсизланиб, кучланиш нолгача камаяди (U_с2 0).
Шундай қилиб, кўчки жараёнида конденсаторнинг кучланиши ўзгармайдн. Шунинг учун конденсаторлар бу вақтда R₁ ва R₂ резисторларни тўла шунтлайди. Натижада транзисторларнинг коллекторларидаги кучланиш сакрашлари тўлиқ мос базаларига узатилади. Агар бу конденсаторлар бўлмаганда эди, кучланиш сакрашларининг бир қисми R₁ ва R₂ резисторларда ютилиб қолган бўларди. Натижада электродлардаги ток ва кучла­ниш ўзгаришлари кичрайиб жараён узоқроқ вақт давом этган бўлар эди.