Радиоэлектроника асослари муҳаррир — Қ. Азимов

3.35- расм. Униполяр транзисторнинг эквивалент схемаси:
эквивалент кучланиш ва б — эквивалент ток генератори.


Шунга ўхшаш (3.49) ифода уни ўзаро параллель уланган R_i ва R_c резисторларга SdU₃ га тенг ЭЮК ли генераторнинг уланиши деб қараш мукинлигини кўрсатади (3.35б-расм.) Улардан биринчиси эквивалент кучланиш гене­ратори дейилса, иккинчиси — эквивалент ток генерато­ри деб аталади. Улар ток кучи ва кучланишнинг фақат ўзгарувчан ташкил этувчиларинигина ҳисобга олади. Бу электрон қурилмаларни эквивалент схемалар билан алмаштириб текищришда уларнинг бошлангич иш режнмини ҳосил қилиш учун хизмат қиладиган ўзгармас ток ва кучланишни ҳисобга олмаслик имконини беради. Бундан ташқари, электрон асбобнинг ишчи соҳаси қилиб характеристикалар системасининг тўғри чизиқли қисми танланган бўлса, ток кучи ва кучланишнинг диф­ференциал қийматларини уларнинг комплекс амплитудалари билан алмаштириш мумкин.
IV боб
ЧИЗИҚЛИ БУЛМАГАН ПАССИВ СИСТЕМАЛАР


4.1. Электр занжирининг чизиқли бўлмаган элементлари


Параметрлари электр занжирига таъсир этадиган кучланиш ва ундан ўтадиган токка боғлиқ ўзгарадиган элементга чизиқли бўлмаган элемент деб аталади:
Z = Z(I,U) (4.1)
Агар чизиқли бўлмаган элементнинг параметрлари занжирдаги кучланиш ёки токнинг ўзгариши билан онин вақт ичида ўзгарса, бундай элемент инерциал бўлмаган элемент, агар бу ўзгариш маълум вақт ўтгач юз берса, инерциал элемент дейилади. Бошқача қилиб айтганда, инерциал чизиқли бўлмаган элементларнинг параметр­лари ток кучи ёки кучланишнинг оний қиймати ўзгаришини эмас, балки амплитудавий ёки эффектив қийматлари ўзгаришини маълум вақт ўтгач сезади.
Чизиқли бўлмаган элементнинг вольт-ампер харак­теристикам ҳам чизиқли бўлмайди. Унинг кўриниши турлича бўлиб, элементиинг физик хусусиятлари ва тузилишига боғлиқ бўлади.
Чизиқли бўлмаган элементлар икки турга — актив ва реактив элементларга ажратилади.
Реактив чизиқли бўлмаган элементларга мисол қилиб ферромагнит ўзакли индуктивлик ғалтагини ва сегнетодиэлектрикли конденсаторни, актив чизиқли бўлмаган элементларга эса, кўп электродли электрон лампаларни. ярим ўтказгичли триодларни ва бошқаларни кўрсатиш мумкин.