Радиоэлектроника асослари муҳаррир — Қ. Азимов

3.31- расм. Куп эмиттерли транзисторнинг таркибий схе­маси (а) ва схемада белгиланиши (б).


Уни умумий база ва коллекторга эга бўлган бирнеча п—р—п транзисторнинг тўплами деб қараш мумкин. Бун­да ҳар бир қўшни эмит­тер жуфти база қатлами
билан биргаликда зарарли п — р — п — турдаги тран- зисторни ҳосил қилади. Агар эмиттерлардан бирига тўгрн, иккинчисига тескари кучланиш уланса, тўғри кучланиш уланган эмиттердан база қатламига элек- тронлар киритила бошлайди, тескари уланишли эмиттер эса, улардан база қатламида рекомбинация- ланиб улгурмаганларини қабул қилади. Натижада ёпиқ туриши зарур бўлган қатламдан ток ўта бошлайди. Бу зарарли эффект ҳисобланади. Бундан қутулиш учун эмиттерлар орасидаги масофа катта (10—15 мкм) қилиб олинади, чунки база қатламига ўтган электронлар каваклар билан тўла рекомбинацияланиб улгуриши керак.
Кўп коллекторли транзисторларнинг таркибий қис- ми кўп эмиттерли транзисторларникига ўхшаш бўлади. Лекин ишлаш режими фарқ қилади.
Униполяр транзисторлар ҳам биполяр транзистор­ларни ясаш технологияси асосида яратилади. Лекин уларни ясаш осонроқ, чунки элементларни ҳимоя қилиш талаб қилинмайди ва тўпламдаги қўшни транзисторлар­нинг исток ва стоклари қарама-қарши йўналишда уланган р — п ўтишлар билан бир-биридан ажратилган бўлади. Натижада транзисторларни ўзаро жуда яқин масофада жойлаштириб, схема элементлари зичлигинн ошириш имкони туғилади.
Униполяр транзисторлардан энг кўп тарқалгани МОП турдаги транзисторлардир. Бунга сабаб уларнинг кириш қаршилиги катта ва тузилишининг соддалигп- дир.
Айрим ИМСда п ёки р — турдаги каналга эга МОП транзисторлар жуфти кенг ишлатилади. Бундай жуфт транзисторлар комплементар транзистор деб аталади ва электрод калит вазифасида ишлатилади. Улар жуда кичик токларда ишлайди ва ўта тезкор қурилма ҳисоб- ланади.
Диодлар. Одатда диод қилиш учун битта р — п ўтиш ясаш етарли бўлади. Лекин ИМСларда транзистор тар- киби асос қилиб олингани учун у биполяр транзистор­нинг ўтишлари орқали яратилади.
Биполяр транзистордан диод қилншнинг 5 хил тури мавжуд (3.32-расм).