Бунда тўрт қутбли система актив бўлгани учун R12≠R21. Шуни айтиш керакки, эркин ўзгарувчанлар сифатида кучланиш катталиги олинса, тўрт қутблининг тенгламаси қуйидаги кўринишда бўлади
(3 28)
Унда , , ва транзисторнинг — У параметрлари деб аталади ва ўтказувчанлик ўлчамига эга бўлади. Уларни аниқлашда тўрт қутблининг кириш ёки чиқиш занжири қисқа туташув ҳолига келтирилади.
Бу параметрлардан ташқари транзисторнинг — параметрлари ҳам мавжуд. Улар аралаш параметрлар бўлиб, эркин ўзгарувчи сифатида тўрт қутблининг кириш токи ва чиқиш кучланиши олинади. Шунинг учун системанйнг тенгламаси қуйидагича ифодаланади:
(3.29)
Кўриб ўтилган барча параметрлар бир хил транзисторнн ифодалагаин учун улар орасида ўтнш формулалари мавжуд. У.3.2-жадвалда кўрсатилган.
3.2- ж а д в а л
Парам
формуласи
Ўтишформуласи
R11
У22/У
H/H22
У22·R
H·R22
R12
У12/У
H12/H22
У12·R
H12·R
R21
У21/У
H21/H22
У22·R
H21·R22
R22
У11/У
1/H22
У11·R
R11·H
У11
1/H11
R22·R
У22/Н
R22· У
У12
H12/H11
R12/R
H12/ У11
R12· У
У21
H21/H11
R21/R
H21/ У11
R21· У
У22
H/H11
R11/R
H· У11
R11· У
H11
R/R22
l/ У11
R· H22
H/У22
Н12
R12/R22
У12/У11
Rl2·H22
У12·H11
H21
R2l/R22
У21/У11
R21·H22
У21·H11
Н22
1/R22
У/У11
H/R11
У·H11
Жадвалдаги R, У ва Н катталиклар қуйидаги боғ- ланншга эга:
ёки
Частота ортиши билан транзисторнинг ишлашига эмиттер ва коллектор ўтишларннинг сиғими ва ток та- шувчиларнинг учиб ўтиш вақти таъсир кўрсата бош- лайди. Шунинг учун барча параМетрлар комплекс кат- таликларга айланадн ва эквивалент схемани текшириш мураккаблашади. Частота етарлича катта бўлмаганда коллектор ўтишиинг сигимини хисобгаолиш билан чеклаииш мумкин. У транзисторнинг чегаравийчастотасини белгилайди. Чerapaвий частота деганда ток бўйича узатиш коэффицненти ўзининг 1000 Гц частотадаги қнйматидан марта кичраядигап частота киимати тушуиилади.
Транзистор кучайтириш режимида ишлатилганда, унинг кирншига ЭЮКли манба, чиқишига Rн нагрузка уланади (3.21-расм). Бунда тўрт қутбли системанинг кириш ва чиқиш кучланиши, мос равишда,
(3.30)
бўлади. Уни тўртқутблипинг (3.27) тенгламасига қўйсак, қуйидаги кўринишга келади:
(3.31)
(3.31) нфодадан системанинг кириш ва чиқиш занжи-
фидаги токнинг амплитуда қииматини аниқлаш мумкин:
(3.32)
Улар транзисторнинг уч хил уланиши асосида ҳосил бўладиган ярим ўтказгичлн кучайтиргичнинг асосий катталикларини аниқлаш ва бахолаш имкониятини беради.
кучайтиргичнинг кириш қаршилиги ифодаси ҳосил бўлади:
(3.33)
Демак, кучайтиргичнинг кириш қаршилиги транзистор параметрларидан ташқари унга уланадиган нагрузка қаршилигига ҳам боғлиқ бўлар экан. Нагрузка царшнлиги ортиши билан кучайтиргичнинг кириш қаршилиги кичраяди.
Кучайтиргичнинг чиқиш қаршилигини аниқлаш учун чиқиш занжири узуқ бўлган ҳолдаги чиқиш кучланишини билиш керак. Шунинг учун бўлса, (3.31) ифода қуйндаги кўринишга келади:
(3.34)
Ундан чиқиш занжири узуқ бўлгандаги кучланиш ни аниқлаш мумкин:
(3.34a)
Бу ифодани ҳисобга олган ҳолда (3.32) снстемадаги ток ифодасини қуйидагича ёзиш мумкии:
Бундан кучайтиргичнинг чиқиш қаршилиги ифодасини акиқлаймиз:
(3.35)
Демак, ярим ўтказгичли кучайтиргичнинг чиқиш қаршилиги транзистор параметрларидан ташқари яна кучайтиргичнинг киришига уланадиган сигнал генераторинннг Rr ички қаршилигига ҳам боғлиқ бўлар экан.
Ярим ўтказгичли кучайтиргичларда Rr ва Rн катталикларни транзистор параметрлари билан созлашга катта аҳамият бериш керак. Макеимал энергия узатиш шартига бино- ан Rr = R ва Rн = Rчиқ бўлиши лозим. Кўрилаётган ҳолда Rн ва Rr нинг қулай (оптимал) қийматлари ифодаси қуйидагича бўлади:
(3.36)
Кучайтиргичларнинг уччала уланиш тури учун кучланиш бўйича кучайтириш коффициенти
(3.37а)
ток бўйича кучайтириш коэффициенти
(3.37б)
қувват бўйича кучайтириш коэффициенти эса,
(3.37в)
кўринишда ифодаланади.
Транзисторнинг ҳар бир уланнш схсмасп учун бу коэффициентларнинг аник, ифодасини 3.1-жадвалдан фойдаланиб аниқлаш мумкин.
Транзисторнинг кучайтириш режимидаги параметр- лари қандай экани ҳақида тасаввур ҳосил қилиш учун қуйидаги мисолни кўрайлик:
Rэ = 200 ом; Rr = 600 ом; α = 0 98;
Rк = I Mom; Rн = 100 ком; Rб = 0,5 ком,
