Radiobiologiya



Download 0,59 Mb.
Pdf ko'rish
bet84/101
Sana05.01.2022
Hajmi0,59 Mb.
#318790
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   101
Bog'liq
radiobiologiya

 

 

7-jadval 

Ba’zi o'simliklarning ? - nurlanishga nisbatan turg'unlik ko'rsatkichlari. 

 Ob’yekt 

Surunkali nurlantirishda o'sishni keskin 

susaytiruvchi nurning kunlik miqdori, Gr 

Qarag'ay Liliya Tradeskansiya 

Dukkakdoshlar Lyupin 

Makkajo'xori Bryukva 

Arabidopsis Gladiolis 

0,1 0,2 0,4 3 4 5 10 40 60 



Ob’yekt 

LD

100, 

Gr 

Dukkakdoshlar Makkajo'xori 

Bug'doy Kanop Lyupin Suli 

Kanakunjut Rediska Gorchitsa 

Karam 

100 150 150 250 500 500 1000 3000 4000 4000 



 

Olimlar  tomonidan  bir  qancha  qiziqarli  ma’lumotlar  o'simlik  urug'lari 

nurlantirilganda  olingan:  qarag'ay  va  liliya  urug'lari  greyning  o'ndan  bir  ulushlarida 



 

46

unuvchanlikni  yo'qotgan  holda,  boshqa  tur  o'simlik(rediska,  grechka,  karam) 



urug'larining  unishiga  o'n  va  undan  ortiq  grey  miqdordagi  doza  stimullovchi  ta’sir 

ko'rsatgan.  O'simliklarning  nurlanishga  nisbatan  turg'unligidagi  bunday  farqlanish 

sabablari hali to'liligicha o'rganilgan emas. 

Organizmlarning  nur  sezgirligi  har  xil  omillar  ta’sirida  o'zgaradi.  Nurlantirish 

paytida  atmosferaning  gaz  tarkibi,  harorat  va  ob’yekt  tarkibidagi  suv  miqdorini 

o'zgartish  yoki  muzlatish  orqali  organizmlarning  nur  sezgirligini  modifikatsiyalash 

mumkin.  Bir  qator  kimyoviy  moddalar  borki,  ular  organizmning  nur  sezgirligini 

oshirishi yoki kamaytirishi mumkin. 

Organizmlarning nur sezgirligi, ularning ovqat ratsioni, fasliy uyquga ketishi va 

hokazolarga bog'liq holda ham o'zgaradi. Masalan, qumli joylarda yashovchi bir qator 

kemiruvchilar  sutemizuvchilar  uchun  xos  bo'lmagan  nurga  nisbatan  yuqori 

turg'unlikka  ega.  Agar  ular  laboratoriya  sharoitida  boqiladigan  oddiy  kalamush  va 

sichqonlar ozuqa ratsioni bilan boqishga o'tkazilsa, ularning nurga nisbatan turg'unligi 

pasayadi va, aksincha, oq sichqon va kalamushlar cho'l kemiruvchilari oziqlanadigan 

o't  -  o'lanlar  bilan  boqilganda,  ularning  radiorezistentligi  ortgan.  Nurga  nisbatan 

sezgirlikning  ortishida  parhyezning  ahamiyati  kattaligi  haqida  ko'rshapalaklarda 

o'tkazilgan  tajribalar  ham  dalolat  beradi.  Tabiiy  sharoitda  ularning  nurga  nisbatan 

turg'unligi  ko'pchilik  sutemizuvchilarniki  singari  bo'lib,  biroq  tutqinlikda  ular 

oziqlanishdan  bosh  tortganligi  uchun  ularning  nurga  nisbatan  turg'unligi  20  -50 

barobar ortgan. 

Jismoniy  harakat,  tana  haroratining  o'zgarishi  va  moddalar  almashinuvi 

jaryonlarining  kechishiga  ta’sir  qiluvchi  boshqa  omillar  ham  nurga  nisbatan 

turg'unlikka  sezilarli  ta’sir  ko'rsatadi.  50  yillarga  keliboq,  Storer,  Gompelman, 

Andjus,  Smit  va  boshqalar  o'z  tadqiqotlarida  kalamush  va  sichqonlarning  tana 

haroratini  +5 - 0

0

S  ga qadar pasaytirish, ularga  nurdan himoyalovchi effekt sifatida 



ta’sir  qilishini  aniqladilar.  Taxminlarga  ko'ra,  bu  hodisa  moddalar  almashinuvi 

jarayonining susayishi bilan bog'liq. Qishki  uyqu holatidagi bo'rsiq, yumronqoziq va 

boshqa hayvonlar ham  kuzatilganda yuqoridagi holat qayd etilgan.  Bunday holatdagi 

hayvonni halok qilish uchun juda katta miqdordagi nurlanish - o'n va hattoki yuz grey 

doza  talab  qilinadi.  Agar  hayvonlar  nurlantirilgandan  so'ng  darhol  uyg'otib  olinsa,  u 

holda  nurdan  zararlanish  tez  kechadi  va  uyqusizlik  holatida  bo'lgan  hayvonlardagi 

singari  1  -  10  Gr  dozada  kuzatiladi.  Qizig'i  shundaki,  haroratning  tushirilishi 

gomoyoterm hayvonlarda nurga sezgirlikning ortib ketishiga olib keladi. Taxminlarga 

ko'ra,  bu  moddalar  almashinuvi  jarayonining  kompensator  tarzda  oshishiga  bog'liq 

bo'lib, u nurdan zaralanishning ortishiga olib keladi.  

 


Download 0,59 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   80   81   82   83   84   85   86   87   ...   101




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish