Radiobiologiya

Nurlantirish olgan hayvon organ va to'qimalaridagi o'zgarishlar. 

Radiatsion sindromlar 

Aniqlanishicha,  turli  organ  va  to'qimalar  ionlantiruvchi  radiatsiyaga  nisbatan 

bo'lgan  sezgirligi,  shuningdek,  nurlanish  patologiyasi  va  kasallikning  kechishi 

bo'yicha  o'zaro  farqlanar  ekan.  Radiatsion  sezgirlikka  asoslangan  morfologik 

---

 

47

o'zgarishlar  bo'yicha  bu  to'qima  va  organlar  quyidagi  ketma  -  ketlikda 

joylashadi(sezgirlik kamayib borishi tartibida): 1) qon aylanish tizimi; 2) jinsiy bezlar; 

3) shilimshiq qobiqlar, so'lak bezlari, epidermis; 4) oshqozon - ichak yo'li; 5) jigar; 6) 

nafas  olish  organlari;  7)ichki  sekretsiya  bezlari(buyrak  usti  bezlari,  gipofiz, 

qalqonsimon  bez,  oshqozon  osti  bezi  orolchalari,  qalqon  oldi  bezi);  8)  ayirish 

organlari; 9) muskul va biriktiruvchi to'qima; 10) suyak va tog'ay to'qimalari; 11) nerv 

to'qimasi. 

To'qimalar  radiosezgirligini  aniqlashda  Bergonye  va  Tribondo  qonuniyatlari 

asosida  ish  ko'rilgan  bo'lib,  bunda  faol  bo'linishga  ega  yuqori  shakllangan 

hujayralarning  nurga  sezgirligi  yuqori  bo'lishi  asos  qilib  olingan.  Biroq,  bu  qoidaga 

har  doim  ham  amal  qilinavermaydi.  Masalan,  morfologik  belgilari  bo'yicha 

radiatsiyaga  turg'un  hisoblangan    nerv  to'qimasi  funksional  jihatdan  nurga  sezgir 

hisoblanadi.  Ma’lumki,  nurlanish  olgan  hayvonlarda  shartli  reflekslar  sezilarli 

darajada  izdan  chiqadi  va  uzoq  vaqt  davomida  saqlanadi.  Barcha  organlar  ichida 

yurak morfologik belgilari bo'yicha nur ta’siriga turg'un hisoblanadi. Bundan tashqari, 

yurak  qisqarishi  ritmi  va  kuchining  kamayishi  faqat  nurdan  zararlanishning  oxirgi 

bosqichlarida  kuzatiladi.  Biroq  miokardning  bioenergetik  potensiali  o'rganilganda, 

uning  o'zgarishi  nurlanishning  dastlabki  bosqichlaridanoq  kuzatilishi  aniqlangan. 

YUqoridagilarga  asoslanib  quyidagicha  xulosaga  kelish  mumkin,  nurlanish  olgan 

organizm  organ  va  to'qimalaridagi  o'zgarishlar  tabiati  o'rganilganda  struktura 

o'zgarishlaridan  tashqari  turli  xil  funksional  va  biokimyoviy  o'zgarishlarni  ham 

inobatga olish maqsadga muvofiqdir.