Radiobiologiya

 

 

 Strukturaviy - metabolitik gipoteza 

Strukturaviy  -  metabolitik    gipoteza  asosida  ionlantiruvchi  radiatsiya  ta’sirida 

hujayrada  nafaqat  sof  radiatsion  -  kimyoviy    jarayonlar  avj  oladi,  balki  organizmda 

biokimyoviy jarayonlarni kuchaytiruvchi sistema mavjudligi  tufayli,  biologik muhim 

---

 

59

makromolekulalarning  zararlanishiga  sabab  bo'luvchi  yuqori    faol  mahsulotlar  va 

tuban  molekulyar toksik metabolitlar sintezlanadi, deb ta’kidlovchi g'oya yotadi. 

Gipotezada  yadrodagi  molekulalarning  zararlanishi  bilan  bir  qatorda, 

hujayraning  normal  faoliyatini  ta’minlovchi  yuksak  tartiblanganlikka  ega 

sitoplazmatik strukturalar normal faoliyatining buzilishiga ham alohida o'rin beriladi. 

Bunday  yuksak  koordinatsiyalangan  sistemaning  bir  yoki  bir  nechta 

zvenolarida  sodir  bo'ladigan  zararlanishlar,  kimyoviy  kuchaytirish  mezanizmi 

tomonidan chuqurlashtirilib, membranalar va ularga bog'langan metabolitik jarayonlar 

-  fermentlarning  faollanishi, boshqaruvchi  sistemalarning  izdan  chiqishi  kabi boshqa 

og'ir oqibatlarga olib keladi. 

Radiotoksinlar  va  zanjirli  reaksiyalar  gipotezasi  singari,  bu  gipotezada  ham, 

toksik  metabolitlar  va  birlamchi  radiotoksinlar  (BRT)  roliga  alohida  o'rin  beriladi. 

Qaysiki,    ular  organizm  nurlantirilgan  vaqtda  yoki  nurlantirilishning  dastlabki 

soatlarida  hosil  bo'ladi,  hujayralar  yoki  organizmga  ta’sir  etib,  asosiy  radiobiologik 

effektlarga sabab bo'ladi. 

BRT  -  bu  xususiyatlari  jihatidan  bir-biriga  yaqin,  ammo  turli  kimyoviy 

guruhlarga  mansub  moddalar  bo'lib,  ularning  ayrimlari  normal  hujayrada  har  doim 

kam  miqdorda  mavjud  bo'ladi.  Ularning  ba’zilari  hujayrada  nur  ta’siridan  ko'paysa, 

boshqalari  radiatsion  -  kimyoviy  jarayonlar  tufayli  paydo  bo'ladi.  Shu  xil  moddalar 

jumlasiga