Рақамли илмий кенгаш андижон машинасозлик институти мухтаров махмуджон марифович

4-расм. Кластер таркибий тузилмаси²⁹.

Ривожланган давлатлар амалиётида кластерлар фаолияти алоҳида хусусиятларга боғлиқ бўлиб, АҚШда 50 фоизи корхоналар кластерлар асосида фаолият кўрсатиб, ЯИМни қарийб 60 фоизи уларнинг хиссасига тўғри келади³⁰. Японияда йирик корхоналар негизида микросхемалар, робототехникалар, нанотехнологиялар асосида ишлаб чиқарувчи кластерлар тизими ташкил этилган³¹, Европа Иттифоқида эса 2 мингдан ортиқ кластерлар мавжуд бўлиб, уларда банд бўлганлар салмоғи 39 фоизини ташкил этган. Юқоридаги давлатлар тажрибасидан келиб чиққан ҳолда мамлакатимизда тўқимачилик кластерларини ташкил этиш асосида иқтисодиётдаги барча тармоқ корхоналари фаолиятинини ўзаро бир-бирига мутаносиб бирлаштириш асосида маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш, маҳсулотлар сифатини яхшилаш ва янги бозорларни кашф этиш имконияти яратилади.

Амалиётда бир бирига боғлиқ учлик спиралдан давлат, фан ва тадбиркорликни қўллашдан фойдаланиш алоҳида аҳамият касб этади. Иқтисодиётда тўқимачилик кластерлари бўйича бундай ёндашув тармоқ корхоналари мутаносиб ривожланишини таъминлайди. Истиқболда кластерларни самарали фаолияти иқтисодиётда бир қатор афзалликларга эга. Яъни:

• 
  маҳаллийлаштириш даражасини ошириш;
  
• 
  рақобат ва ҳамкорлик ўртасида мослашувчан мувозанатни ўрнатиш;
  
• 
  вертикал ва горизантал алоқалар комбинациясини йўлга қўйиш;
  
• 
  корхоналарни мақбул концентрациясини таъминлаш;
  
• 
  ишлаб чиқаришни ихтисослашуви ва мослашувчан мувозанатни таъминлаш.
  

Концентрациялашнинг иқтисодий самарадорлигини айрим саноат тармоқлари ва улар томонидан яратилаётган маҳсулотлар хажмини умумий санаот маҳсулотларидаги улуши ўзгариши асосида баҳоланади (3 формула).
(3)
Бу ерда, – концентрациялаш коэффициенти;
– тармоқ корхоналари томонидан яратилган маҳсулот ҳажми;
– ялпи худудий маҳсулот.
Андижон вилоятида жойлашган “Saxovat Teks” МЧЖ ва “Skorton tekstil” МЧЖлар иқтисодий фаолияти натижаларига концентрациялашганлик даражаси ҳам ўз таъсирини кўрсатган (9-жадвал).