|
Logopediya fanining vazifalari quyidagilardan iborat:
Turli hil nutq kamchiliklari bor kishilarning nutq faoliyati ontogenezini o‘rganish.
Nutq kamchiliklarining sabablari va simptomatikasi. ularning turlari. kelib chiqish mexanizmlarini o‘rganish. darajasini aniqlash.
Nutq kamchiliklarini kishi faoliyati. shaxsiyati. hulq-atvori. ruhiy rivojlanishiga ta’sirini o‘rganish.
Eshitish. ko‘rish. intellektual va boshqa kamchiliklarga ega bo‘lgan anomal bolalar nutqiy faoliyatining ahvoli. yetishmovchiliklami o‘rganish. aniqlash.
Nutq kamchiliklarini aniqlash yo^lari. usullarini ishlab chiqish va amaliyotga tadbiq etish.
Nutq kamchiliklarini sistemaga solish. tasniflash.tizimga keltirish.
Nutq kamchiliklarining oldini olish. bartaraf etish prinsiplari va usullarini. tashkiliy shakllarini belgilash. ishlab chiqish5 takomillashtirish.
Logopedik ishni tashkil etish masalalarini ohl٩ishчикнiil.
Logopediya fani анатомия, fiziologiya, neyrofiziologiya, oooloringologiya, nevropatologiya, psixopvOologiya, psdiatriya, лингвистик lingvistik , psixolingvisOika, psixologiya va pedagogika fanlar bilan bog‘li٩, slular asosida rivojlanadi.
Logopediya korreksion pedagogika fani kabi, nsrv sisOemasining Ouzilisbi, rivojlanishi fooliyati haqidagi nvzariyaga asoslangan. Tabiiy fanlami bilmay Ourib, nuo٩ kamchiliklarini kelib chiqisl sabvblari, mexvnizmi, bola psixikasiga Oa’sirni vniqlab bo'maydi. Logopsd nuo٩ khmobiliklarining nevrologik asoslvrini yvxshi bilisli kerak. Bu bilimlvr nuO٩ камчиликларини bartaraf eOish, ularni oldini olisl, bolani Oo‘g‘ri Oarbiyalash, unga bilim bsrish yo'llari va usullvrini Oo‘g‘ri Oanlvslda logopedga yordam bervdi. Tibbiy fanlar ha٩idagi bilimlvr 00‘g‘ri logopedik xulosa chi٩arish, nuOq kamcliliklarini ularga o'xsbash boshqa anomaliyalardan ajratish, anomal bolalami tsgislli muvssasalarga Oo‘g‘ri saralasl imkonini beradi.
Logoped o‘z oldiga ٩o‘ygan ma٩sad - vazifani hal stislda тилшунослик, lingvisoik фанларга, psixologiya va psdagogikaga suyanib иш kodadi.
Tilsbunoslik fani kishilarning eng muhim alo٩a quroli bo'lgan nuOqni ijoimoiy bodisa deb biladi. NuOqning asosiy Oarkibiy qismlari: Oovusb, so‘z, so‘z birikmasi va gap bir butun Oizimni Oashkil stib, fikmi og،zhki yoki yozma ravishda ifodalvsb uchun bizmaO qiladi. Har bir logoped oilshunoslikning ilmiy-nvzvriy asoslvrini, fonetika va grvmmvOikvni, lug‘at va sOilisOikani, ortografiyo va punktuaOsiyani mukammvl bilish bilan birga, ifodali o،٩iy olisb va тугри so‘zlay olish ٩obiliyv0iga bam эга sga kerak. Tabiiyki, logopedning o‘zi imloni yoxsli bilmay Ourib, o‘quvcbilargv becl cacbon savod malakasini singdirv olmaydi, logopsd uclun og‘zoki vv nuOq нутк qobiliyati amaliy jiboOdon judv mubimdir: logoped so‘z vosiOvsida fan xulosalarini izoblobgina qolmasdan, ayni vaqOda nuoqida kamcbiligi bo'lgan bolani Oorbiyvlvydi, Oarbiyalanuvchilar yo‘lini yoriOadi bam.
Logopediya maxsus pedagogika - korreksion pedagogika fanining bir solvsidir. Logoped ham bosbqa fan o'٩ituvcbilari kabikabitv’lim ва Oarbiyo slvkllarining mobiyaOini, maqsad va mvzmunini, usul hamda vosiOalvrini, prinsiplarini yaxshi egallab, ularni amalda qo‘llay olishi kervk.
Logoped bolalarning psixologik qobiliyaOlarini bisobga olisli kerak. Bolalami o‘z kuchiga isbonOirishi, mashg‘ulo0lvrga havasini uyg^Oo bilisbi, material bayoni vaqtida ularning dik٩atini Oo'a jalb qila olish, materialni esda saqlab qolish yoMlarini (mashq, ko’rgazmali qurollardan foydalanish, mustaqil ish, suhbat, grammatik o'yin kabi vositalarni) qo‘llanishi o’qitish samaradorligini yanada oshiradi. Inson idrokining mazmuni, fikri, nutqi orqali shakllanadi. Bolalar logoped tushuntirgan materiallarni eshitib, ٠٧ozganlarini ko‘rib, kuzatib, mushohada yo‘li bilan o'zlari fikr yuritadilar va berilayotgan bilim- malakalarni mustahkamlab o‘zlashtirib boradilar.
Moddiy dunyodagi narsa va hodisalar ongimizda aks etib, bularning in’ikosi so،z shaklida ifodalanadi, til hodisalari vositasida namoyon bo،ladi. Inson o‘zi ko‘rgan va ta’sirlangan buyum yoki voqealarni so‘z yordamida nomlab, ularning mazmuni haqidagi taassurotlarni obrazlar, fikrlar, tushunchalar, tasavvurlar ko‘rinishida anglash, ifodalash imkoniyatiga ega bo،Iadi. Har qanday hodisaning miyada aks etishi va ongda mustahkam o،mashib qolishida nutq yetakchi vosita hisoblaadi. Modomiki shunday ekan, nutq aloqa bog،lash jarayonida tafakkur кураги bo،lib xizmat qiladi.Shu билан birga aloqa jarayonida nutq - ifodalash, biror narsani bildirish,anglatish va ta’sir курсатиш vositasi bo‘ 1 ib xizmat qiladi. Fikrlash qobiliyati nutq negizida paydo bo،ladi. Nutq kishi tafakkurining rivojlanish darajasini ham belgilab beradi. Nutqdagi kamchilik bolaning tafakkuri, xotirasi, diqqati va boshqa ruhiy jarayonlarning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.Og،ir nutqiy kamchiligi bo'lgan bolalarda intellektual kamchiliklar bo،lishi,yuzaga kelishi mumkin va aksincha, masalan, oligofren bolalar nutqida bir qator nutqiy kamchiliklar kuzatiladi. Logopedik amaliyotda nuqsonlaming birlamchi va ikkilamchi ekanligini aniqlash nihoyatda muhim. Logoped har bir bolaning ruhiy rivojlanishini chuqur o'rganib nutq kamchiligi tufayli ruhiyatida paydo bo‘lgan ikkilamchi asoratlarni ajrata bilishi kerak. Agar aql idrok rivoji nutqiy kamchilik tufayli orqada qolgan bo‘lsa, bunday bola nutqida kamchiligi bo‘lgan bolalar uchun maxsus tashkil etilgan maktabgacha yoshdagi bolalar bog،chasiga yuborilishi kerak. Bilish faoliyatining turgkun buzulishi natijasida bola nutqi rivojlanmagan bo،lsa, bu bolani oligofren bolalar uchun tashkil etilgan maktabgacha yoshdagi maxsus bolalar bog‘chasiga yuborish talab etiladi.
Ma’lumki, nutq murakkab funksional sistemani уз ichiga oluvchi жараёндир. Bu sistemaning har bir tarkibiy кисми qismi qismlari bilan mahkam bog،angan. R.YE.Levina va shogirdlari L.S.Vigotskiyning nutq va tafakkur haqidagi ma’lumotiga asoslanib turib, nutqni uch tarkibiy qismga boMib: fonetiko-фонематик, leksik va grammatik
nutqqa ajratib oTganishni tavsiva etadi. Ana shu uchchala qism kishining yaxlit nutq sistemasini tashkil. Nutqida kamchiligi bo‘lmagan va kamchiligi bo'lgan bolalarda nutq sistemasi har xil darajada rivojlanadi. Nutq sistemasining fonetiko-fonematik qismi tovushlar talaffuzi, ovoz, nutq ma'romi, sur'ati. rovonligidan, shuningdek idrok qobiliyatidan tashkil topadi. Leksik va grammatik qismlari tilning lug‘at boyligi va grammatik qurilishini o‘z ichiga oladi. Nutq sistemasida leksik qism yetakchi oTinni egallaydi. Bola nutqida so‘zlar soni kam, ya'ni nutqning leksik qismi rivojlanmagan bo'Isa, fonetiko-fonematik, grammatik qismlarida ham, ma'lum kamchiliklar' yuzaga keladi, butun nutq sistemasida yetishmovchiliklar kuzatiladi. Fonetiko-fonematik qismdagi kamchiliklar, masalan tovushlami noto‘g‘ri talaffuz etish tufayli so‘zlar leksikaning o'zgarishi, nutqning grammatik tuzumiga ta’sir etadi. Sistemalilik prinsipi nutq kamchiliklarini aniqlash, bartaraf etish, oldini olish yo’lari, usullarni to‘g‘ri belgilashga yordam beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
