R. X. Maksudov, I. S. Hayitov

TIKUVCHILIK TARMOG‘I
Tikuvchilik yurtimizda hunarmanchilik
kasbi sifatida qadim zamonlardanoq rivojlanib
kelmoqda. Ajdodlarimiz bundan bir necha
ming yillar oldin ham, hozir ham qishloq va
shaharlarda kо‘plab chevarlar(bugungi
ishbilarmon va tadbirkorlar) misolida о‘zi
uchun va buyurtmalar bо‘yicha qо‘lda chapon,
kiyim-kechak, kо‘rpa-tо‘shak, rо‘zg‘or
buyumlari kabi mahsulotlarni tikish bilan
shug‘illanishgan. Xalq orasida, ayniqsa yuksak
san’at darajasida tikilgan yoki tayyorlangan
gо‘lkо‘rpa, zarbon tun, choyshab, sо‘zana, kashta kabi milliy
mahsulotlar nihoyatda qadirlanadi.
XX asr boshlariga kelib yurtimizda
tikuvchilik sanoat asosiga kо‘chdi. Bunga 1907
yilda Toshkentda “Lui Zalm va uning
о‘g‘illari” nomli hissadorlik jamiyati
tomonidan qurilgan birinchi tikuvchilik
fabrikasi asos bо‘ladi. Bugun О‘zbekistonda
20 dan ortiq tikuvchilik fabrikalari ishlab
turibdi. Ularning orasida XX asr 20-30
yillarida qurib ishga tushirilgan, uzoq yillar
davomida institut bilan mustahkam aloqada

---

120
bо‘lib kelgan Toshkentdagi “Qizil tong” va 1-tikuvchilik fabrikalari,
Samarqand, Buxoro, Qо‘qon, Urganch, Andijondagi tikuvchilik
karxonaliri bor edi. Bu karxonalarda 2-jahon urushi va urushdan keyingi
yillarda shо‘rolar armiyasi uchun kiyim-kechak va boshqa anjomlar
tikildi.
50-70 yillarda aholining tikuvchilik mahsulotlariga bо‘lgan
ehtiyojining oshib borishi bu tarmoqning yanada rivojlanishiga olib
keldi. Natijada, 60-yillarda Toshkentda 3-chi tikuvchilik fabrikasi, Xiva
tikuvchilik fabrikalari qurib ishga tushirildi. 70-yillarga kelib bu
karxonalar samaradorligini oshirish maqsadida ularning negizida ishlab
chiqarish birlashmalari tashkil etildi. Kichik shaharlar va yirik aholi
punkitlarida tikuvchilik fabrikalarining kо‘plab filiallari ochildi.
Mustaqillik yillarida respublikamiz Prezidenti va hukumati
tamonidan tarmoq karxonalarini yangi zamonaviy texnalogiyalar bilan
jixozlashga alohida e’tibor
qaratildi. Bu yо‘nalishda
ilg‘or rivojlangan davlatlar
firma va kompaniyalari bilan
hamkorlik yо‘lga quyildi.
Natijada istiqlolning ilk
yillaridayoq Toshkentdagi
“Qizil tong”,  Samarqandagi
“8-mart” tikuvchilik ishlab
chiqarish
birlashmalarida
Fransiya, Germaniya, Shveysariya, Yaponiya, Koreya va Italiya
davlatlarining jaxonga mashhur firmalari va komponiyalari ishtirokida
kompliss mexanizatsiyalashgan liniyalar о‘rnatildi. Jumladan,
1992 yilda Toshkentdagi “Qizil tong” fabrikasi huzurida ustki kiyimlar
tikadigan “Oydin-Moniza” Uzbekiston-Xitoy qо‘shma karxonasi tpshkil
etildi va hokoza.
Bugungi kunda tikuvchilik О‘zbekiston yengil sanoatining yetakchi
tormoqlaridan bо‘lib, kasanachilik bilan qо‘shib hisoblanganda yuz
mingdan ortiq kishini ish bilan ta’minlamoqda. Ularning 85 foizini
xotin-qizlar tashkil etadi. Tarmoqda ish  jarayonini avtomatlashtirish va
mexanizatsiyalashga alohida e’tibor berilmoqda. Mustaqillik yillarida
deyarli barcha tikuvchilik korxonalarda kompless mexanizatsiyalashgan
liniyalar va potoklarning о‘rnatilganligi buning yorqin isbotidir.
Bugungi kunda respublikamiz tikuvchilik karxonalarida aholini ish
bilan ta’minlash, mahsulot sifatini yaxshilash, uning tannarxini

---

121
kamaytirish borasida katta ishlar amalga oshirilmoqda. Xususan, tikish
о‘rniga matiriallarni yechim bilan choklosh va boshqa usul hamda
jarayonlar о‘zlashtirilmoqda.