- fyuchers arqali xedjirlew;
- forvard arqali xedjirlew;
- pul bazari xedjiri;
- valyuta opciom arqali xedjirlew.
Xedjirlew usillarm tanlawdan daslep firmalar har bir qural
anlatatugm pul agimlann tohq sahstinwlari zarur. Turli xedjirlew
usillarmm qatnash abzalhqlan waqit otken sayin ozgeriwi sebepli
en maqul xedjirlew usih da ozgerip turadi.
Fyuchers arqali xedjirlew.
Valyuta fyuchersin satip ahw. Valyuta fyuchersin satip algan
firma belgilengen rnuddette, ornatilgan bahada, kelisilgen
valyutada ham belgilengen mugdarda valyutam satip ahw huqiqma
iye boladi. Keleshekdegi sirt el valyutadagi kreditorhq qarizlan
boymsha tolemlerdi xedjirlew ushin firma jaqm keleshekte zarur
bolgan valyuta ushm valyuta fyuchersin satip ahwi mumkin.
Forvard arqali xedjirlewde pitimler belgili ormda-birjada ernes,
al virtual duziliwi de mumkin. Bunnan tisqan forvard pitimi
summasi pitim qatnasiwshilan talabman kelip shigip duziledi,
yagmy fyucherske uqsap standartlastinlmaydi. Solay bolsa da, bul
pitim qatnasiwshilarma salistirmah qatan minnetleme jukleydi.
Pul bazan xedjiri degende ozgeriw itimah bar valyutada belgili
poziciyani iyelew tusiniledi. Bunda eger karxana belgili muddetten
son sirt el valyutam tolewi zarur bolsa ham sirt el valyuta qadiri
artiwi kutilip atirgan bolsa, milliy valyutada bankten kredit aladi
ham bul qarjini sirt el valyutaga ayirbaslaw, bankke belgilengen
muddetke deyin depozitke jaylastiradi.
Valyuta opciom arqali xedjirlew salistirmah qimbat ham 6z
nawbetinde qolay bolip esaplanadi, ol qanydarga minnetleme
ernes, al huqiq beredi. Eger opcion pitimi kursi ameldegi kursqa
salistirmah qolaysiz bolsa, onda qanydar opcionnan paydalanbaydi
ham oni muddeti otkennen son biykar boliwma jol qoyip beredi
ham qolay bahada bazardan zarur qarjisin satip aladi.
Valyuta riskin basqariw quramah bolgan turi bul ekonomikahq
risk bolip tabiladi. Sebebi firma bazardagi bar konyunktura
ozgeriwinen de ziyan koriwi mumkin. Kurs ozgeriwi esabinan
karxana satip alatugm shiyki zat tovarlan ham ol satatugm tayar
168
onim kushli tasir astmda qaladi. Bunda karxanamn rejelestirilgen
tusirnge erise almay qaliwi valyuta kursi ekonomikahq riskinin
ayqm unamsiz aqibeti bolip esaplanadi. Sebebi karxana talap ham
usims nizamin tartipke sahw mumkinshiligine iye emes.
Sol
sebepli bunday riskti basqariw usih sipatinda tomendegilerdi
ajiratip korsetiw mumkin:
1. Karxana operacionhq iskerligin restraktunzaciyalaw. Bunda
karxana satip alatugm shiyki zat ham satatugm tovarlan pitiminin
bir-birine salistirmah keri korrelyaciyada bolgan valyutalarda
duziliwi maqsetke muwapiq sanaladi.
2. Satip almatugm ham satilatugm tovarlar pitimi muddetin
birtekli etiw. Bunda karxana tovarlardi satqan kuni shiyki zat satip
aladi ham valyuta kursi riskinen belgili manide qorgaladi. Biraq
karxana tovarlardi qashan ham qansha mugdarda satihwin
rejelestire almaydi.
Translyacionliq risk turli sirt el valyutadagi qarjilardi jamlenbe
fmanshq esabatti duziw payitmda bir valyutaga ayirbaslawda
juzege keledi. Bunda kurs ozgeriwi haqiyqatta unamsiz tasirdi
juzege keltirmeydi. Sebebi sirt el valyutadagi qarji haqiyqatta
ayirbaslanbaydi, ol esap bette turadi, tek bir valyutaga esabat ushm
translyaciya qilmadi.
Biraq bunda mashqala bul translyacionliq bazar
qatnasiwshilarma bir akciyaga tuwn keletugm daramat sipatinda
signal beriwinde payda boladi. Basqasha aytqanda, usi kurs
boymsha translyaciyalangan qarjinm kemeyiwi esabinan akciya
bahasi paseyiwi mumkin. Bul bolsa, investorlar ushm qolaysiz
xabar esaplanadi. Sol sebepli, karxanalar translyacionliq riskti ham
muddetli valyuta bazari pitimleri jardeminde xedjirlawge kirisedi.
Bunin unamsiz tarepi sonda, karxana qarjilan haqiyqiy valyuta
riski jogaltiwma dus kelmegen jagdayda, duzilgen pitim
summasma haqiyqiy riskke ushiraydi. Bunin natiyjesinde haqiyqiy
jogaltiwlar da payda bohwi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: