R. T. Adilchaev Berdaq atindagi

bagdarlan 
Keyingi jillarda Ozbekistannih xahq arahq sherikliginde jane 
ekonomikahq shenberindegi abiroy ham darejesi joqanlap 
barmaqta. Bunda mamleketimiz hukimeti tarepinen mamleketti 
social-ekonomikahq rawajlandinw strategiyasimn puxta islep 
shigilganhgi, ekonomikahq reformalar maqseti ham waziypalan, 
176 
olardi amelge asinw jollarmm amq ham tuwn korsetip berilgenligi 
bul joldagi tabis jane natiyjelerdin salmaqli bohwina imkaniyat 
jaratpaqta. 
Bizge belgili, sirtqi ekonomikahq iskerlik milliy ekonomika 
rawajlaniwmm ahmiyetli qurah bohp esaplanadi. Ol mamlekettin 
jahan sherikligine bolgan baylanism anlatip, onin keleshegin 
belgilep beredi. Eksport potenciahn joqarilatiw arqah mamleket 
ishinde qaniygelestirilgen islep shiganwdin rawajlaniwma erisiledi. 
Mamleket eksporti jane importmin qum ortasindagi panq, yagmy 
saldo sirtqi ekonomikahq iskerlik natiyjeliginih ahmiyetli 
ekonomikahq korsetkishi bohp esaplanadi. Usi korsetkish milliy 
daramat darejesine kop tarepleme tasir etedi. Sebebi, import ham 
eksport kolemindegi sezilerli ozgeris ham mamlekettegi daramat, 
bantlik ham baha darejelerinde belgili terbelislerdi keltirip 
shiganwi mumkin. Keyingi jillarda mamleketimizde keskin 
basekilesiw sharayatmda islep shiganhp atirgan onimlerdifi jahan 
ham regionalhq bazarlarda qanydarh bohwi ham bekkem orm 
iyelewi ushm bir qatar is-ilajlar amelge asinhp atir. 
Hazirgi kunde mamleketimizde importtiri ormn qaplaw ham 
eksportqa bagdarlangan islep shiganwdi qollap-quwatlaw dasturi 
amelge asinhp atir. Usi dasturdin maqseti, bar resurs ham islep 
shiganw potenciahnan imkaniyati bolganmsha tohq ham natiyjeli 
paydalamw jane oni rawajlandinw tiykarmda eksport koleminin 
turaqh osiwi ushm qolay shart-sharayatlardi jaratiw bohp tabiladi. 
Elimiz eksportshilarmm sirtqi bazardagi ormn saqlaw jane 
mamlekettin potenciyahn kusheyttiriw maqsetinde shet elge onim 
jetkerip beriw kolemin kobeyttiriw, eksport etiletugm onim turi 
ham geografiyasm divercifikaciyalaw, eksport iskerligine jana 
karxanalardi tartiw jumislan dawam ettirildi. 
2016-jil dawammda jane 877 karxana eksport iskerligine 
tartildi, jergilikli onimlerdi shetke jetkeriw geografiyasi 60 jana 
bazarga kobeydi. Atap aytqanda, Birlesken Arab Amirlikleri, 
Livan, Iordaniya, Irak, Gana, Senegal, Kot-dlvuar, Somali, 
Nigeriyaga jehil avtomobiller, Shveciya, Ruminiya, Bolgariya, 
Turkiya, Indoneziya, Moldoviya ham Azerbayjanga mineral 
toginler, Belarus, Azerbayjanga sport ayaq kiyimleri, Polsha ham 
177 

---

Tuslik Koreyaga teri buyimlan ham basqa onimler eksport etildi.
23 
Ozbekistan Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevtin 
mamleketimizdi 2016 jilda social-ekonomikahq rawajlandinwdm 
tiykargi juwraaqlan ham 2017 jilga molsherlengen ekonomikahq 
dasturdin en ahmiyetli tiykargi bagdarlarina bagishlangan 
Ministrler Kabinetinin keneyttirilgen majlisindegi bayanatinda 
«Mamleketimiz ekonomikasi tarmaqlar ham aymaqlardra eksport 
potencialm jane de rawajlandinw boyinsha kompleks is-ilajlardi 
amelge asmw 2017 jilda sozsiz sheshiwshi xizmef. jonelisine 
aylamwi zarur», - deb atap otkeni bul haqqmda keleshekte ulken 
jumislar arnelge asmwdan derek beredi.
24 
Sirtqi ekonomikahq xizmetin jane de erkinlestiriw ushm sirt el 
qarjilardi tiykargi bagdarlarga ken tartiw, olarga kepillik ham 
imkaniyatlar beriw, licenziyalar, nou-xaular satip ahwga qaratilgan 
izshil siyasat ahp banlmaqta. 
Sirtqi ekonomikahq xizmetin jetistiriw ham rawajlandinwda 
tomendegilerdi tiykargi bagdarlar sipatmda keltiriw mumkin: 
- Respublikanm eksport qudiretin rawajlandinw ham jane de 
bekkemlew, eksportqa bagdarlangan ekonomikam qaliplestiriw; 
- eksport imkaniyatlarm keneyttiriw, jahan bazarlarina kirip 
banw ushm, aldm ala, qimbat bahah shiyki zatti qayta islew 
negizinde tayar onim islep shiganwshi qospa karxanalardi 
rawajlandinw zarur. Eksportti keneyttiriwge qaratilgan strategiyam 
aktiv qollaw menen bir qatarda importtin salmagm qisqarttmwga 
qaratilgan siyasatin izshillik penen otkiziw, ozimiz islep 
shiganwimiz mumkin bolgan tovarlar ham onimlerdin shetten 
keltiriliwin aqilga muwapiq darejede kemeyttirip banw talap 
qihnadi; 
- sirtqi ekonomikahq xizmetin jane de erkinlestiriw, xojahq 
islerin juritiwshi subyektlerge sirt el sherikler menen tikkeley 
2017-2021 yillari O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasini «Xalq bilan muloqot va inson 
manfaatiari yili»da amalga oshirishga oid Daviat dasturini o'rganish bo'yicha ilmiy-
uslubiy risola. -Т.: «MA'NAVIYAT», 2017 y. b.124 
Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qatiy tartib-intizoni va shaxsiy javobgarlik --
har bir rahbar faoliyatining kundalik qoydasi bo'lishi kerak.// «Xalq so'zi», 2017 yil 
15 yanvar. 
178 
baylanislar ornatiwda, 6z onimin shet ellerde satiwda kobirek 
erkinlikler beriw, tovarlardi eksport ham import qihwda bir qansha 
jenillikli tartipti engiziw barismda amq maqsetti gozlep siyasat 
otkiziw; 
- shet el investiciyalar tartiw arqah amelge asmhp atirgan 
sanaat joybarlardm bir-birine baylamshgin tamiyinlew, olar 
ortasindagi 6z-ara ekonomikahq ham islep shiganw sheriklik ham 
infraduzilmeni rawajlandinw ham bul arqah import orain basiwshi 
ham eksportqa bagdarlangan tayar onim islep shiganw ham 
jetistiriwge erisiw; 
- ahp banhp atirgan reformalarda aymaqhq diversifikaciya 
siyasatin jane de kusheyttiriw, tek gana orayhq aymaqlarda, al 
shettegi oblastlarda da iri sanaat obyektleri qunhsin ken jolga 
qoyiw; 
- sirtqi ekonomikahq iskerlik quramhq bolimleri kompleksi 
qaniygelestirilgen sirtqi sawda, lizing, konsalting ham 
qamsizlandinw firmalari, sirtqi baylamslardi rawajlandinw mapleri 
ham shartlerine saykes keletugin transport, baylams ham 
kommunikaciyalar sistemalarm juzege keltiriw; 
- xahq arahq huqiq ham sirtqi ekonomikahq xizmet, bank 
sistemasi, esap-sanaq ham statistikahq esap tarawmda tajiriybeli 
kadriar tayarlawdi sholkemlestiriw. 
Sirtqi ekonomikahq xizmetinin usi bagdarlarm izshil turinde 
amelge asmw arqah onimler basekige shidamhgin asinw 
mamleketimiz ekonomikasimn jahan ekonomikahq xizmetine 
saykes onn iyelewine imkaniyat beredi. 
Ozbekistan Respublikasmm eksport potencialm rawajlandinw 
boyinsha jaqm keleshekke bagdarlangan strategiyasmin tiykargi 
jonelisleri tomendegilerden ibarat: 
birinshi, eksportti qanatlandmw ushm aldm ala, turaqli 
makroekonomikaliq sharayat jaratiw, inflyaciya qaddin boljaw 
darejesinde uslap tunw, valyuta almastmw kurslannm keskin 
terbelislerine jol qoymawhq; 
ekinshiden, xojahq juritiwshi subyektlerdin mulik turine 
qaramastan, import qilinip atirgan islep shiganw qurallann ahw 
ushm bir turde imkaniyatqa iye boliwlarm taminlew; 
179 

---

ushinsbiden, jetik qaniygelerdi tayarlaw ham qayta tayarlaw 
bansmdagi is- ilajSardi dawam ettiriw; 
tortinshiden, eksport potenciahn qanaatlandrnw maqsetinde 
islep shigariw tarmaqlarmda joqan texnologiyalardan paydalamw 
kolemin keneyttiriw; 
besinshiden, mamlekette erkin ekonomikahq zonalardi 
sholkemlestiriw ham rawajlandmw tiykarmda eksport potenciahn 
asmw. 
8.3. Ozbekistanda sirtqi sawda baylamslanmn 
rawajlamwina qaratilgai* is-ilajlar sistemasi 
Sirtqi sawda bayiamslan xahq arahq sherikliktin ahmiyetli 
tarawlarman biri bohp, turli mamleketler menen ilimiy-texnikahq, 
madeniy baylanislardi jolga qoyiw olar ortasmda diplomatiyahq 
qatnasiqlar ornatiw ekonomikani aktiv ham har tarepieme 
rawajlandmw, social-ekonomikahq mashqalalardi sheshiwde 
jardem beriwi usih esaplanadi. 
Mamleketimizde sirtqi sawda baylamslann rawajlandmw, 
jahan bazar larm joqan sapali tayar onimler menen kirip banw ham 
bekkem orm iyelew, eksport kolemin asmwga qaratilgan 
reformalar amelge asinhp atir. 
Usi reformalar shenberinde mamleketimizde eksport qihwshilar 
iskerligin qanaatlandrnw ushm qatar jenillikler jaratrp berilgen. Usi 
jenillikler tomendegilerde payda boladi: 
- qosilgan qun sahgma jenillikler; 
- akciz sahgma jenillikler; 
- daramat sahgma jenillikler; 
- mulik sahgma j enillikler. 
Ozbekistan Respublikasi Sahq kodeksinin 212-statyasma 
tiykarlamp tovarlardi shet el valyutasmda eksportqa realizaciyalaw 
oborotma nol darejeli stavka boyinsha qosilgan qun sahgi sahnadi, 
yagniy bul eksport qilmatugm tovarlardi islep shigariwda 
paydalamlgan materialhq resurslar ushm qosilgan qun sahgi 
summasin tolewden azat etiliwin anlatadi. 
Tomendegilerge bolsa akciz sahgi salmbaydi: 
180 
- akciz tolenetugm tovarlardi olardm islep shiganwshilan 
tarepinen eksportqa realizaciya qihwga, bunnan Ozbekistan 
Respublikasi Ministrler Kabineti tarepinen belgilenetugm akciz 
tolenetugm tovarlardm ayinm turleri kirmeydi; 
- keyin a) a Ozbekistan Respublikasinm bajixana aymagman 
ahp shigip ketiliwi sharti menen «bajixana aymagmda qayta islew» 
bajixana rejimine jaylastmlgan tovarlardan islep shiganlgan qayta 
islew onimi bolgan akciz tolenetugm tovarlardi tapsinwga 
(Ozbekistan Respublikasi Sahq kodeksi 230-st). 
Ozbekistan Respublikasi Prezidentinin 2000-jil 5-iyundegi PF-
2613-sanh «Eksport onimi islep shiganwshilardi xoshametlew 
bansmdagi qosimsha is-ilajlar haqqinda» Parmanma muwapiq, 
eksportqa onim islep shiganwshi karxanalardin eksport potenciahn 
keneyttiriw, olardi mulikshilik turlerine qaramastan, mamleket 
tarepinen qollap-quwatlaw, ameldegi sahq jenilliklerin tartipke 
sahw ham eksportqa bagdarlangan basekiles onim islep shiganwdi 
kobeyttiriwge usinday jenilliklerdin qiziqtinwshi tasirin 
kusheyttiriw maqsetinde, eksport qihwshi karxanalar ushm payda 
sahgi ham mulik saligm tolew tartibi uluwmahq satiw koleminde 
ozi islep shigargan ham erkin almastinlatugin valjoitaga satilgan 
tovarlar, jumislar, xizmetler eksportmdagi (jumislar onnlangan, 
xizmetler korsetilgen jaydan qaramastan) ulesine baylanish 
jagdayda tomendegishe belgilengen: 
- eksport ulesi 15%ten 30%ke shekem mugdarda bolganmda 
belgilengen payda sahgi ham mulik sahgi stavkaian 30%ke 
kemeyttiriledi; 
- eksport ulesi 30 ham onnan kobirek procent bolganmda 
belgilengen payda sahgi ham mulik sahgi stavkaian 50%ke 
kemeyttiriledi. 
Usi jenillikler erkin almastinlatugin valyutaga shiyki zat 
onimleri - paxta talshigi, jip gezleme kalavasi, lint, neft, neft 
onimleri, gaz kondensati, tabiiy gaz, elektr energiyasi, qimbat 
bahah renli ham qara metallar eksport qihwshi sawda-daldalshihq 
karxanalanna, sonday-aq, islep shigariw karxanalarma 
engizilmeydi. 
181 

---

Mikrofirma ham kishi karxanalar, ozi islep shigargan onimler 
eksportman ulken ssrt el valyutadagi tusimdi majburiy satiwdan 
azat etiledi, tabiiy gaz eksporti ham tranzitin amelge asinwshi 
karxanalar bugan kirmeydi. 
Islep shiganw karxanalanna tovarlardi eksport qihw ushm 6z 
islep shiganw onimlerin reklama qihw ham sirtqi bazardm 
marketing izleniwlerin alip banw maqsetinde shet elde sawda 
uyleri jane wakillikxanalar ashiwga mxsat beriledi. 
Tovar konsignaciya shartlerinde, bank kepillikleri yaki siyasiy 
ham kommerciyahq risklerden eksport kontraktlarm 
qamsizlandinw polisin usims etpesten eksportshi tarepinen shet 
eldegi karxana atma: 
- 6z islep shigargan onim ustav fondinda eksportshmm ulesi 
keminde 51%tm quraytugm shet eldegi karxana atma eksport 
qilmganda jetkizip beriliwi mumkin; 
- bajixanada rasmiylestirilgen kunnen baslap 180 kun 
dawammda eksportshi shartnamalar (kontraktlar) tiykannda shet 
eldegi karxanalar atma alip shigilgan tovarlar boymsha valyuta 
tusimi tusiwin ya bolmasa usi tovarlardin Ozbekistan Respublikasi 
aymagina qaytanwdi tamiyinleydi. 
Ozbekistan Respublikasi Prezidentinin 2011-jil 7-yanvardagi 
PQ-1464-sanh Qaran menen tastiyiqlangan 2011-2015-jillar 
dawirinde Ozbekistan ekonomikasinda reformalar kolemin 
terenlestiriw ham keneyttiriw, mamlekette isbilermenlik ortahgin 
payda etiw kriteriyalarin ham bahalaw sistemasm belgilew ham 
amelge asinw is-ilajlan mamleket dasturine muwapiq, sirt el 
mamleketler tajiriybesinen kelip shiqqan jagdayda, tovarlardi 
elektron deklaraciya qihw sistemasm basqishpa-basqish engiziw 
nazerde tutilgan. Usi hujjet rejesi Mamleket bajixana komiteti 
tarepinen islep shigilgan bohp, hazirgi waqitta paydah ministrlik 
ham sholkemler tarepinen muwapiqlastmlmaqta. 
Ozbekistan Respublikasi Prezidentinin 2011-jil 14-yanvardagi 
PF-3557 -sanh «Mamlekette demokratiyahq is- ilajlardi jane de 
terenlestiriw ham puqarahq jamiyetin rawajlandmw 
Koncepsiyasmin tiykargi bagdarlann demokratiyahq bazar 
reformalann terenlestiriw ham ekonomikam liberallastinw 
182 
tarawinda amelge asmw boymsha is-ilajlar haqqmda» Parmanmin 
ormlaniwi tarepinen, Ozbekistan Respublikasi Bajixana kodeksinin 
jana redakiorlawmdagi rejesi islep shigilgan ham Oliy Majliske 
korip shigiw ushm kiritilgen. Bajixana nizamshihginan 
paydalaniwdi engiziw mzam rejesi menen birteklestiriw ham 
apiwaylastmw maqsetinde, ameldegi Bajixana kodeksi ham 
Ozbekistan Respublikasmm «Bajixana tarifleri haqqmda»gi 
Ntzami birlestirilgen jane xahq arahq norma ham standartlar 
menen muwapiqlastinlgan. 
Ozbekistan Respublikasi Prezidentinin 2011-jil 25-avgusttagi 
PQ-1604-san «Byurokratiyahq tosqmhqlardi saplastmw ham 
isbilermenlik iskerligi erkinligin jane de asinw is-ilajlan haqqinda» 
Qaranna muwapiq, tovarlardi eksport qihwda tolenetugm bajixana 
rasmiylestiriwshi jiyimlarmm ameldegige qaraganda ortasha 2 
esege kemeytiwin nazerde tutiwshi jana stavkalan tastiyiqlangan. 
Usi Qararga muwapiq belgilengen, 2011-jildin 1-oktyabrinen 
baslap tovarlar, jumislar ham xizmetlerdi eksport qihwshi 
mikrofirmalar ham kishi karxanalar ushm mamleket bajixana 
xraneti organlannda eksport kontraktlarm esapqa qoyiw 
tovarlardin bajixana rasmiylestiriwshi processinde tikkeley 
bajixana postlannda amelge asmladi (Ozbekistan Respublikasi 
Prezidentinin 1997-jil 10-oktyabrdegi PF-1871-sanh Parmani 
menen tastiyiqlangan dizimge muwapiq shiyki zat tovarlan 
eksportman tisqan). Solay etip, 2011-jil 1-oktyabrden baslap, 
eksport qihwshi karxanalar ushm bajixana rasmiylestiriwshi, 
deklaraciya qihw, sertifikatlastinw, sanitariya-epidemologiya 
qadagalawi ham tovarlardin bajixana rasmiylestiriwshi processinde 
qatnasatugm basqa sholkemler sskerliginin bir waqittm ozinde 
amelge asinhwin tamiyinleytugin «bir ayna» orayi principi 
tiykannda mexanizmi xizmet juritpekte. 
Bunnan tisqan, usi qararga muwapiq, kishi biznes ham jeke 
isbilermenlik subyektleri tovarlardi eksport qihwga 
qaniygelestirilgen «O'ztadbirkoreksport» sirtqi sawda kompaniyasi 
duzilgen ham omn tiykargi waziypaian etip tomendegiler 
belgilengen: 
183 

---

- kishi biznes ham jeke isbilermenlik subyektlerine olardm 
tovarlardi tuwndan tuwn eksport qihw shartnamalan boyinsha, 
sonday-aq, shet elde sholkemlestirilgen sawda uyleri arqali satiwda 
komeklesiw; 
- kishi biznes ham jeke isbilermenlik subyektleri onimlerin 
eksport qihwga baylamsh ameidegi shartnamalar girewi tiykarman 
eksporttan aldmgi qarjilandiriwdi sholkemlestiriw; 
- kishi biznes ham jeke isbilermenlik subyektleri 
buyirtpalarma qaray respublikada islep shigarilmaytugm 
texnologiyahq asbap-uskeneler, awisiq bolekler, jiynawshi 
buyimlar, shiyki zat ham materiallardi jetkizip beriw; 
- eksport onimlerin sertifikatlastmwda kishi biznes 
karxanalarma komeklesiw, reklama ilajlann otkiziw, xahq arahq 
yarmarkalar ham korgizbelerdi sholkemlestiriw ham qatnasiw, 
paydali kishi biznes ham jeke isbilermenlik subyektlerin 
informaciyahq ham maslahat xizmetleri menen tamiyinlew. 
Uzbekistan Respublikasi Prezidentinin 2011-jil 25-avgusttagi 
PQ-1604-sanh «Byurokratiyahq tosqmhqlarm saplastinw ham 
isbilermenlik iskerligi erkinligin jane de asmw is-ilajlan haqqmda» 
Qararma muwapiq, Ministrler Kabinetinin «Birjadan tisqan 
valyuta bazarm jane de rawajlandinw ham bekkemlew is-ilajlan 
haqqmda» 2000-jil 29-iyundegi 245-sanh Qarari 5-bantine 
ozgerisler kiritilgen ham bul shet el valyuta tusimi tusiwin 
keshiktirgen eksport qihwshi sholkemlerge jariyma sankciyalarm 
jenillestiriwdi nazerde tutadi. Sonday-aq, shet elden valyuta tusimi 
tusiwinin belgilengen muddetleri otkennen keyin 30 bank kuninen 
kobirek muddetke keshigiwine jol qoygan eksportshiga (kishi 
biznes ham jeke isbilermenlik subyektleri ushin - 60 bank kuni) 
salistirmah sahq organlan tarepinen tomendegi sankciyalar 
qollamladi: 
- valyuta tusimi tusiwi belgilengen muddetten 180 kunge 
shekem keshikkende - tuspegen valyuta qarjilan summasina 
salistirmah 10% ekvivalentte; 
- valyuta tusimi tusiwi belgilengen muddetten 180 kunnen 
365 kunge shekem keshikkende - tuspegen valyuta qarjilan 
summasma salistirmah 20% ekvivalentte; 
184 
- valyuta tusimi tusiwi belgilengen muddetten 365 kunnen 
artiq muddetke keshikkende - tuspegen valyuta qarjilan summasina 
salistirmah qosimsha rawishte 70% ekvivalentte; 
- Uzbekistan Respublikasi Prezidentinin 2011-jil 30-
dekabrdegi PF-4399-sanh «Uzbekistan Respublikasi Prezidentinin 
aymm hujjetlerge ozgerisler kiritiw, sonday-aq, bazilarm 6z kushin 
joytqan dep esaplaw haqqmda» Paraianina muwapiq tawiq goshin 
eksport qiliwdi qadagan etiw biykar qihngan. 
Bunnan tisqan Ozbekistan Respublikasi Prezidentinin 2012-jil 
26-marttagi PQ-1731-sanh «Eksport qihwshi karxanalardi 
xoshametlewdi kusheyttiriw ham basekileslik onimlerdi eksportqa 
jetkizip beriwdi keneyttiriw bansmda qosimsha is-ilajlar 
thaqqinda»gi Qararma muwapiq, jergilikli tovar (jumis, xizmet) 
islep shiganwshi karxanalarga tomendegi huqiqlar beriledi: 
- xahq arahq finans institutlan, donor mamleketler, sirt el 
mamleketlik hukimetleri, basqa norezidentler qarjilan esabinan 
Ozbekistan Respublikasi aymagmda amelge asmlatugin rejeler 
boyinsha xahq arahq tenderlerde sirt el qatnasiwshilar menen ten 
sharayatlarda, sonday-aq islep shiganlgan tovar (jumis, 
xizmetler)lardi jetkizip beriwge shet el valyutasinda shartnamalar 
duzgen jagdayda qatnasiw; 
- Ozbekistan Respublikasi aymagmda paydalaniw nazerde 
tutilgan ozinde islep shiganlgan tovar (jumis, xizmet)lardi jetkizip 
beriwge tuwndan tuwn pitimler shartinde norezidentler menen sirt 
el valyutada shartnamalar duziw. 
Belgilenedi, usi bantte korsetilgen shartnamalar tek xizmet 
korsetip atirgan wakillikke iye bankte esapqa qoyilgan ham eksport 
qihwshi karxanalarday sahq jenillikleri berilgen jagdayda eksport 
shartnamalanna tenlestiriledi. 
Bunda, usi qararga qaray belgilep qoyilgan, 2012-jil 1-aprelden 
baslap jaha qurihs, bar islep shiganwlardi modernizaciyalaw ham 
texnologiyahq janalawga valyuta kreditleri boyinsha tiykargi 
qanzdi qaytariwga usi tolemler boyinsha joneltiretugm valyuta 
tusimi bolegin wakillikke iye banklerge majburiy satiwdan tiykargi 
qariz tohq tolep bolmatugin muddetke deyin azat qihnadi. 
185 

---

Sapani basqanw sistemalarm engiziw, onimlerdin xahq araliq 
standartlarga muwapiqhgm sertifikaciyadan otkiziw, sonday-aq, 
labaratoriya testleri ham smawlarm otkiziw komplekslerin satip 
ahwga joneltiretugm qarjilarga jana texnologryahq uskenelerdi 
satip aliwda nazerde tutilgan birden bir sahq tolemi boymsha sahq 
sahnatugin bazani kemeytiwdin ameldegi tartibi mikrofirmalar ham 
kishi karxanalar ushin engizildi. 
Usi qararga qaray kommerciyahq banklerine eksport 
operaciyalan boymsha faktoring xizmetlerin amelge asinwdin 
sheklengen muddetin 60 kunnen 90 kunge uzayttirgan jagdayda 
eksport operaciyalan boymsha faktoring xizmetlerin amelge asinw 
kolemin keneyttiriw usinis etildi. 
Ozbekistan Respublikasi Prezidentinin 2012-jil 18-iyuldegi PF-
4455-sanh «Isbilermenlik ortahgm jane de tupten jaqsilaw ham 
isbilermenlikke jane de ken erkinlik beriw is-ilajlan haqqmda»gi 
Parmanma muwapiq, 2012-jildm 1-avgustinen baslap, 
isbilermenlik iskerligi (sonday-aq, eksportshilar) ushm shart-
sharayatlardi jane de jaqsilawga bagdarlangan amq norma ham 
shara-ilajlar engizilgen. Usi Parmanga qaray, nizamshihqti 
jetistiriw ham isbilermenlik ortahgm jane de tupten jaqsslawga jane 
isbilermenlikke jane de ken erkinlik beriwge bagdarlangan ilajlardi 
amelge asinw boymsha 2013-2014-jillarda engizilgen kompleks is-
ilajlar dasmri tastiyiqlangan. 
Mamleketimiz hukimeti tarepinen sirtqi sawda siyasatimn 
aqilga muwapiq turinde juritilip atirganhgi sirtqi ekonomikahq 
baylamslardin jedel qaddilerde rawajlamwin tamiyinlemekte. Usi 
turaqli rawajlaniw qaddilerin tamiyinlew mamleketimizdin xahq 
araliq finans qatnasiqlan sistemasinda munasip orin iyelewinde 
ahmiyetli rol oynaydi. 
8.4. Ozbekistannin xahq araliq valyuta-kredit sholkemler! 
menen 6z-ara sheriklik haylamslan 
Mamleketimiz garezsizlikke erisip erkin ashiq bazar 
ekonomikasm payda etiw, rawajlandinw ham jetistiriw ushin zarur 
bolgan si}^asiy, huqiqiy, socialhq, ekonomikahq ham 
sholkemlestiriw tiykarlarin duziw jillan sipatmda munasip tarixiy 
186 
waqiyaga aylandi. Sonday-aq, mamleketimizde turaqli bank 
sistemasi jaratihwi menen xahq araliq finanshq qatnasiqlar kolemi 
jane de keneyip bardi, bul jagday 6z nawbetinde xahq araliq finans 
institutlan ham kommerciyahq bankleri ortasinda 6z-ara sheriklik 
baylamslan rawajlamwma qolay shart-sharayatlar jaratti. Hazirgi 
kunde mamleketimiz kommerciyahq bankleri jane xahq araliq 
finans institutlan ortasinda bir qatar natiyjeli rejeler amelge asmhp 
atir, bul bolsa respublikamiz ekonomikasmin rawajlamwmda 
bekkem rol oynaydi. 
Bugingi kunde xahq araliq finanshq institutlardin ameliy 
baylanislarma qisqasha toqtalatugm bolsaq, olardan Xahq araliq 
Valyuta Fondi (XVF), Jahan banki, Evropa Tikleniw ham 
Rawajlaniw Banki (ETRB), Aziya Rawajlaniw Banki (ARB) 
siyaqh iri finanshq sholkemler menen juda izshil ham aktiv 
jumislar ahp banlmaqta. Usi sholkemler biz tanlagan jol ham 
amelge asmhp atirgan is-ilajlardm tuwn ekenligine qatan isenim 
payda qilganhqlan ushm da jaqm sheriklik baylamslarm ahp 
banxiaqta. 
Ozbekistan Respublikasi Oliy Kengashinin 1992-jil 2-iyulde 
Ozbekistan Respublikasimn «Xahq araliq valyuta fondi (XVF)na 
agzahq haqqinda»gi qaran qabil qilmdi. Ozbekistan Respublikasi 
1992-jil 21-sentyabrde XVFqa agza bohp kirdi jane Ministrler 
Kabinetinin 93-F nomerli 1993-jil 27-marttagi Parmanma muwapiq 
respublikanin XVF imza kvotasina tolem amelge asmldi. 
Ozbekistan Respublikasimn Orayhq Banki xahq araliq finans 
sholkemlerinin baylanis agentligi ham avuarlarlar depozitariysi 
esapianadi ham Ozbekistan Respublikasimn usi sholkemlerge 
agzahgi menen baylanish operaciyalardi amelge asinw wakilligine 
iye. 
Ozbekistan Respublikasimn huldmeti menen kelisken jagdayda 
Finans ministrligi ham Orayhq Bank joqanda atap otilgen xahq 
araliq sholkemleri aldmdagi qariz qarjism ahw, tolem procentlerin 
beriw ham respublika atman qanz minnetlemelerin jaylastinw 
menen baylanish finanshq minnetlemelerdifi 6z waqtmda onnlawdi 
tamiyinleydi. 
187 

---

Ozbekistanda XVFtin missiyasi texnikaliq jardem korsetiw 
ham hukimette jane Ozbekistan Respublikasi Orayhq Bankinde 
maslahatler otkiziw maqsetinde tohq kelip turadi. Missiyanin 
xizmeti ekonomika, finans tarawi ham statistika tarawmdagi 
jumistin awhalm uyreniwge, sonday-aq, keyingi ekonomikahq 
reformalar jonelisin amqlawga qaratilgan. 
XVF ekspertlerinin uyreniwleri natiyjesi boymsha usinis ham 
analitikahq materiallar islep shigiladi, makroekonomika 
tarawmdagi bar mashqalalardi sheshiw joliari haqqmda usmislar 
tayarlanadi, bular barhgi Orayhq Bank tarepinen ameliyatta esapqa 
almadi. 
Bunnan tisqan XVF menen pitimnin «Valyuta tartibine 
sahstirmah minnetlemeler» statyasma muwapiq Fond missiyasi bir 
jilda keminde bir marte Ozbekistandagi usi makroekonomikaliq 
ham valyuta siyasatinin tahqlawm otkizedi. Missiya jumisi 
natiyjeleri boymsha sholkem esabat tayarlaw menen birge XVF 
atqanwshi direktorlari kenesi dodalawma ahp shigiladi. 
Xahq araliq Valyuta Fondi ekspertleri menen birgeliktegi 
sheriklik ham islew belgili paydah natiyjelerin berdi. 
XVF bank nizamshihgin, buxgalteriyanni esapqa ahw esap 
betleri jana rejesin xahq araliq standartlarga muwapiq islep 
shigiwga, sonday-aq, esapqa ahw ham esabattm jana sistemasm 
engiziwge komeklesti, bul bank qarjilan natiyjesi ham omn 
normahq negizi darejesin asmw imkaniyatm berdi. XVFtm 
texnikaliq komegi tolemler elektron sistemasm engiziw ham 
statistika maghwmatlarm jiynaw sistemasm jaqsilawga ahp keldi. 
XVF kreditleri milliy valyutam qollap-quwatlaw, tolem 
balansm bekkemlewge ajiratildi ham tikkeley Ozbekistan 
hukimetine beriledi. 
XVF basqarmasi ham ekspertleri texnikaliq jardem beriw ham 
Hukimet jane Orayhq Bankke maslahatler otkiziw maqsetinde bir 
neshe ret Ozbekistan Respublikasma jumis penen keldi. 
Ozbekistan Respublikasi ham XVF tarepinen ekonomikahq 
ham fmansliq maseleler boymsha imzalangan Memorandumda 
respublika ekonomikasi reformasm dawam ettiriw, valyuta bazarm 
erkinlestiriw, xahq araliq operaciyalar boymsha milliy valyutam 
188 
ayirbaslaw qihniwi tamiyinlew ushm zarur sharayatlardi jaratiw 
boymsha aniq is-ilajlar korsetilgen. 
1992-jil sentabr ayman baslap Ozbekistan Respublikasi Jahan 
bankinin ten huqiqh agzasi bohp esaplanadi. 1992-jil 2-iyulde 
Ozbekistan Respublikasimn «Xahq araliq valyuta fondi, Xahq 
araliq tikleniw ham rawajlaniw banki, Xahq araliq rawajlamw 
associaeiasi, Xahq araliq finans korporaciyasi, Investiciyalardi 
kepillestiri boymsha kop tarepleme agentlikte Ozbekistan 
Respublikasimn agzahgi haqqinda»gi Nizami kushke kirdi. Hazir 
Tashkentte Jahan bankinin wakilxanasi xizmet ahp barmaqta. 
Jahan bankinin rnamleketke komek beriw boymsha 
bagdarlangan strategiyasi shenberinde rnamlekettifi tiykargi 
bagdarlarm qollap-quv/atlaw ushin amelge asmlip atirgan dasturler 
toplami tiykargi 4 bagdarga qaratilgan: 
1) ekonomikahq osiw ushm sharayatti jaqsilaw; 
2) awillarda ekonomikahq osiw imkaniyatlarm asinw; 
3) xaliqqa xizmet korsetiw natiyjeligin asmw; 
4) qorshagan-ortahqti basqanw jane global xahqhq 
mutajliklerdin beriliwi. 
Hazirgi kunde mamleketimizde Jahan banki menen sheriklikte 
tomendegi rejeler amelge asmhp atir: 
- Awil xojahgi karxanalarm qollap-quwatlaw rejesi; 
- Irrigaciya infraduzilmeleri ham drenajlardi rekonsrukciya 
qihw rejesi; 
- Mektep talimin rawajlandinw rejesi; 
- Fergana vodiysinde suw resurslann basqanw rejesi; 
- Samarqand ham Buxara qalalarmda quvurlar sistemasi ham 
tazalaw inshaatlarm rekonstrukciya qihw rejesi; 
- Sanaat karxanalannda energiya natiyjeligin asinw rejesi; 
- Sirdarya walayatinda suw tamiynatm jaqsilaw rejesi; 
- Tallimarjon issihq elektr stanciyasi (EES) qunhsi rejesi; 
- Den sawhqti saqlaw sistemasm modernizaciyalaw rejesi 
(Salamathq -3); 
- Elektr energiyasman paydalaniwdi qadagalaw ham 
esaplawdni avtomatlasqan sistemasm engiziw rejesi; 
- Olot ham Qarakol oblastlannda suw tamiynatm jaqsilaw 
rejesi hambasq. 
189 

---

Mamleketimizdin Aziya Rawajlaniw Banki menen 6z-ara 
sheriklik baylanislan jeterli darejede aktiv rawajlanip barmaqta. 
Ozbekistan Respublikasi 1995-jilda Aziya Rawajlaniw Bankine 
(ARB) agza bolgan. 
Ozbekistanda ARB menen sheriklikte amelge asmhp atirgan 
dastur ham rejeler 4 ahmiyetli tarawlarga bagdarlangan. Bular: 
- awil xojaligi; 
- jeke isbilermenlikti rawajlandinw; 
- transport ham bajixana tranziti tarawlarmda regionalhq 
sheriklik; 
- balahqti qorgaw ham baslangish talimdi iyelewge qaratilgan 
socialhq xizmetlerdi jetistiriw. 
ARB ham Ozbekistan ortasmda 2011-2015-jillarda 
infraduzilme, transport ham baylams tarmaqlarm rawajlandiriwdi 
jedellestiriw dasturi shenberinde Maroqand - Qarshi uchastkasmda 
temirjollardi elektr energiyasi menen tamiyinlew rejesi, awil 
jaylarda tastiyiqlangan manawiy rejeler tiykarmda uy-jay qunlisi 
rejesi, Andijan qalasmda suw tamiynati ham sanitariya xizmetlerin 
jaqsilaw rejesi, Jizzax walayatmm Zafarabad ham Arnasay 
oblastlarinda, sonday-aq, Qaraqalpaqstan Respublikasi ham 
Xorezm walayatinda awil xalqi punktlerinde suw tamiynatm 
jaqsilaw rejesi, elektr energiyasinan paydalaniw natiyjeligin asiriw 
jane elektr energiyasm qadagalaw ham esaplawdm avtomatlasqan 
sistemasin engiziw rejesi boymsha pitimler imzalangan. 
Sonin menen bir qatarda ARB ham mamleketimiz hukimeti 
ortasmda Quyash energiyasi boymsha qospa xahq araliq ilimiy 
izleniw instimtin sholkemlestiriw tuwnsinda Memorandum 
imzalangan. Usi Memorandumga tiykarlamp ARB tarepinen 
quyash energetikasm rawajlandinw rejelerin amelge asmwga 
qarjilar ajiratihwi nazerde tutilgan. 
Ozbekistanda Aziya Rawajlaniw Banki menen amelge asinlgan 
dasrurler ham rejeler tiykarman awil xojaligi, jeke isbilermenlikti 
rawajlandinw, rrrigaciya, suw resurslann basqanw, transport ham 
bajixana tranziti jane balahqti qorgawga bagdarlangan socialhq 
xizmet korsetiw turleri ham baslangish talimdi jaqsilaw siyaqh 
tarawlardi qamtip algan. 
190 
Ozbekistan 1992-jildan Evropa Tikleniw ham Rawajlaniw 
Banki agzasi bohp esaplanadi. ETRB Ozbekistanda jeke sektordi 
rawajlandiriwdi qollap-quwatlawdi amelge asmwshi eri iri 
investorlardan biri bohp esaplanadi. 
ETRB Ozbekistanda 6z iskerligi jeti bagdarm belgiledi. Bular 
tomendegi tarawlardin rawajlaniwina qaratiladi: 
- finans sekton ham bank infraduzilmesi; 
- kishi ham orta karxanalar; 
- bazar infraduzilmesi; 
- energetika kompleksi; 
- paxtani qayta islew ham jenil sanaattm basqa tarmaqlan; 
- turistlik infraduzilmesi; 
- tabiiy resurslardi ozlestiriw. 
Ozbekistan Islam Rawajlaniw Bankine 2003-jil 3-sentabrde 
agza bohp kirgen. Usi bank tarepinen mamieketimizde qatar 
rejelerdi qarjiiandinw amelge asmldi, sonday-aq, regionalhq tez 
medicinahq jardem oraylann zarur uskeneler menen tamiyinlew, 
elektr energiyasm uzatiw taraiaqlarm quriw, kishi ham jeke biznes 
ushm qarjiiandinw liniyalan, kolledjler ham uluwma talim 
mekteplerin quriw ham rekonstrukciyalaw, mamleket finansm 
basqanw refonnalarm otkiziwge komeklesiw ham basqalar. 
Ip06-jilda Islam Rawajlaniw Banki missiyasinih Ozbekistanda 
keliwi shenberinde Islam Rawajlaniw Banki ham Ozbekistan 
Respublikasi hukimeti ortasmda 2007-2009-jillardagi ush jilhq 
sheriklik dasturin islep shigiw tuwnsmda Memorandum imzalandi. 
Sonin menen birgelikte IRB basqanwshilar kenesinin 29-jilhq 
jiynalisi shenberinde Ozbekistan Jeke sektordi rawajlandinw 
boymsha Islam korporaciyasma agza bohp kirdi. Usi korporaciya 
jeke sektordi qarjilandinwda aktiv qatnaspaqta, sonday-aq, 
karxanaiardi qayta quriw ham menshiklestiriw dasturlerin amelge 
asinwda mamleket ham jeke sektorga maslahat xizmetlerin 
korsetip kelmekte. 
Hazirgi kiinde Islam Rawajlaniw Banki tarepinen Ozbekistan 
Respublikasinda kishi biznesti rawajlandinw, energetika, den 
sawliqti saqlaw, bilimlendiriw siyaqh tarawlarga bagdarlangan 11 
joybarm amelge asinw ushm 140,22 Rawajlaniw Banki ham 
L91 

---

Uzbekistan Respublikasi hukimeti ortasmda 14 joybardi 6z ishine 
algan sheriklik dasturi islep shigilgan. Usi dashir shenberinde 
bilimlendiriw, den sawliqti saqlaw, infraduzilmeni rawajlandiriw 
(suw tamiynati, uy-jay kommvmal xojahgi ham basq.), energetika, 
kishi biznesti rawajlandiriw, awil xojahgi siyaqli tarawlardi 
qarjilandmw nazerde tutilgan bolip omn uluwmahq quni 418,15 
mln AQSH dollann quradi. 
Hazirde Islam Rawajlaniw Banki Uzbekistan sheriklik qihp 
atirgan xaliq araliq fmans institutlan arasinda jetekshi onnlardan 
birin iyelep, mamleket ekonomikasmda strakturaliq ozgerislerdi 
amelge asmwda ahmiyetli rol atqaradi. 
Uzbekistan Respublikasimn Islam Rawajlaniw Bankine qisqa 
waqit araligmdagi agzahgi dawammda, Bank penen fmanshq ham 
texnikahq sheriklik turaqli rawajlanip, paydali kelesheklerge iye 
boldi. 
Ozbekistanda bank tarepinen den sawliqti saqlaw, 
bilimlendiriw, irrigaciya ham melioraciya, energetika, suw 
tamiynati, kommvmal xojaliq, jol infraduzilmesin rawajlandiriw, 
kishi biznesti qollap-quwatlaw siyaqli tarawlarda 15 joybardi 
amelge asinw ushin 463,8 million AQSH dollan ajiratilgan. 
Islam rawajlaniw banki Basqanwshiiar kenesinin har jil 
otkiziletugm ham Jidda qalasmda bolip otken 36-jiynalisi 
dawammda Uzbekistan Respublikasi menen Islam Rawajlaniw 
Banki ortasmda 2011-2013-jillarga bagdarlangan ush jilhq dasturin 
amelge asinwga baylamsh sheriklik tuwrismda Memorandum 
imzalandi. Onda infraduzilisi joybarlardi qarjilandmw kolemin 
kobeyttiriw ham uluwmahq quni 655,5 million dollardi quragan 11 
joybardi amelge asinw nazerde tutilgan. 
Joqandagilarga tiykarlangan jagdayda, sonnan juwmaq 
qihwimiz mumkin, Xaliq arahq Valyuta Fondi, Jahan Banki, 
Evropa Tikleniw ham Rawajlaniw Banki, Aziya Rawajlaniw Banki 
jane Islam Rawajlaniw Banki mamleketimizde qatar keleshekli 
jobalardi amelge asmwda ozinin qarjilann ajiratiw menen aktiv 
qatnaspaqta. Sonday-aq, mamleketimizdegi bir qatar investiciyahq 
joybarlardi amelge asmwda ham usi sholkemlerdin orni girewli. 
192 
8.5. Ozbekistannin Integraciyahq birlespelerdegi xizmeti 
Ozbekistan Respublikasi garezsizlik jillarmda strategiyahq 
maplerin jetilistirip banp, dunyanm turli ormlannda ham ayinqsha, 
Orayhq Aziya regiomnda turaqliqti bekkemlew tarawmda xaliq 
arahq ham regionally sholkemler menen aktiv sheriklikti jolga 
qoydi. 
Ozbekistannin jahan mamleketleri menen ekonomikahq 
integraciyalasiwi milliy ekonomika natiyjeligin asinwdin ahmiyetli 
fakton bohp esaplanadi, sonday-aq, ilim-texnika rawajlaniwin 
jedellestiriwge, milletler ham elatlardm jaqmlasiwma, xaliqtm 
turmis darejesin asinwga jardem beredi. 
Mamleketlerdifi belgili integraciyahq sholkemlestiriw 
shenberinde birlesiwi, olar ortasmda onimler, xizmetler ham 
kapital hareketi menen baylamsh qatnasiqlar rawajlamwma paydali 
tasir korsetedi. Sonm menen birge, mamleketier ortasmda jana 
texnologiyalardm erkin tarqahwma, olardifi milliy ekonomikada 
islep shiganw tarmaqlarm rawajlandiriw processine engiziliwine 
qolay sharayat jaratadi ham ekonomika turaqligma erisiwge 
komeklesedi. 
Ozbekistanda ekonomikahq integraciyam rawajlandiriw 
siyasati en aldi menen, milliy ekonomikamn turaqli darejede 
osiwin tamiyinlew jane jahandegi rawajlangan mamleketier 
qatarma kirisiwine bagdarlangan. 
Xaliq araliq ekonomikahq integraciya process! kusheyiwi 
esabman, Ozbekistan Respublikasi Orayiiq Aziya, QMDA 
mamleketleri, Evropa Awqami mamleketleri menen sheriklik 
baylamslarin rawajlandmp barmaqda. 
Ozbekistannin Shanxay sheriklik sholkemi, GMDA ham 
Ekonomikahq Sheriklik Sholkemi siyaqli integraciyahq 
birlespelerde qatnasiwi mamleketimizdih jahan xojahgmdagi ormn 
jane de bekkemlewde ahmiyetli orm tutpaqta. 
Mamleketimiz 2001-jil iyun ayinda Shanxay sheriklik 
sholkemine agza bohp, omn sholkemi ham ten huqiqh 
qatnasiwshisina aylandi. 
193 

---

Ozbekistan Respublikasi jane Shanxay sheriklik sholkemlerine 
agza marnieketler aymagmda akkreditaciyadaii otkizilgen qospa 
karxanalar ham wakilxanalar sani xojaliq subyektleri darejesinde 
kooperaciyahq baylamslardin aktiv rawajlamp atirganman derek 
beredi. 
2012-jil 1-yanvar jagdayina qaray Ozbekistan Respublikasi 
aymagmda Shanxay sheriklik sholkemine agza roamieketler 
investorlan qatnasiwmda 1601 karxana iskerlik juritip atirgan 
bohp, olardan 270i 100% sirt el investiciya esabman 
sholkemlestirilgen. 
Ozbekistan Respublikasi Sirtqi ekonomikahq baylamslar, 
investiciyalar ham sawda ministrliginde Shanxay sheriklik 
sholkemine agza marnieketler firma ham kompaniyalarmm 178 
wakilxanasi akkreditaciyadan otkizilgen. 
Shanxay sheriklik sholkemine agza marnieketler hukimet 
basshilan Kenesinin qarari menen «Kop tarepleme sawda 
ekonomikahq sheriklik dasturi» tastiyiqlanch. Shanxay sheriklik 
sholkemine agza marnieketler tarepinen usi dasturdi amelge asmw 
tarepinen qisqa muddetli, orta muddetli ham uzaq muddetli 
basqishpa-basqish ilajlar rejesi islep shigilgan. 
2006-jil 22-avgustta Tashkentte Shanxay sheriklik sholkemine 
agza marnieketler tranzit imkaniyatlarm rawajlandinw boymsha 
Arnawh jumisshi topardm ushinshi jiynahsi bohp otti. Arnawh 
jumisshi topar jiynahsmin natiyjeleri boymsha, Shanxay sheriklik 
sholkemi shenberinde transport tarawindagi joybarlardi tezlestiriw 
maqsetinde tomendegi eki joybardi tiykargi joybarlar sipatmda 
amelge asmw belgilep almdi: 
- E-40 xahq araliq transport jonelisi qurami, Qigoch daryasi 
boylap kopir qunhsi menen «Volgagrad-Astraxan-Atiraw-Beynew-
Qonirat» ham «Aqtaw-Beynew-Qohirat» avtomobil jollann bir 
waqitta ham 6z-ara saykes turde qunwdi amelge asmw; 
- Qashgar qalasmda multimodal tasiwiar ushm juk artiw 
terminalmin qunhsi menen «Osh-Saritosh-hrkeshtam-Qashgar», 
«Bratstvo-Dushanbe-Djirgatal-Karamik-Irkeshtam-Qashgar» 
avtotransport jonelisin rawajlandinw. 
194 
Hazirde Ozbekistan Respublikasi tarepinen Shanxay sheriklik 
sholkemi shenberinde sawda, ekonomika, transport, 
kommunikaciya, investiciya ham basqa tarawlarda sheriklik 
iskerligi izshil dawam etpekte. 
QMDA sholkemlestiriwdin daslepki kunnen baslap, Ozbekistan 
respublikasi ekonomikahq integraciyani terenlestiriw, sheriklik 
baylanislarin bekkemlew ham keneyttiriw, basqa mamleketlerdin 
ishki islerine aralasmawhq tarepdan bolgan marnieketler qatarinan 
onn aldi. Ozbekistan Respublikasi QMDAnm tiykargi ham tarmaq 
organlarmm iskerliginde qatnasadi. 
Ozbekistan GMDA barliq qatnasiwshisi marnieketler ushm 
maksimal social-ekonomikahq natiyjege erisiw maqsetinde xojaliq 
processlerin tartipke sahwda muwapiqlastmwshi rolin ormlawi 
kerek dep esaplaydi. 
QMDAga agza marnieketler menen qatnasiqta Ozbekistanmn 
orm tomendegilerden ibarat: 
- GMDAnin barliq agza mamleketleri maplerin ten huqiqhgin 
itibarga algan jagdayda, ekonomikahq integraciyani tiykargi 
bagdarda bohwm tamiyinlew; 
- Ozbekistan Respublikasi 6z-ara paydah sheriklik qihwda 
umtihwshi lqtiyarhgi principin saqlaw tarepdarhgi ham basqalar. 
Hazirgi waqitta birge islesiw 6z rawajlaniwimn jana basqishma 
qadem qoydi. Qabil qilingan GMDAnin bunnan keyingi 
rawajlamwi Koncepciyasi ham om amelge asmw joybarmda barliq 
qatnasiwshi marnieketler tarepinen birge islesiw iskerliginin 
tiykargi bagdardan: ekonomikahq integraciya, gumanitar tarawda, 
qawipsizlikti tamiyinlew, xahq araliq qawipsizlik ham turaqhqti 
tamiyinlew ham bekkemlew, jmayatshihq, jana qawip-qater ham 
qorqimshlarga qarsi gures tarawlannda sheriklik maseleleri 6z 
korinisin tapti. Sonday-aq, Koncepsiyada siyasiy baylanislardi 
terenlestiriw, muwapiqlastmlgan migraciyahq siyasatin islep 
shigiw, ekologiyahq mashqalalardi birgelikte sheshiw, ayinqsha 
jagdayda jagdaylardm aldm ahw ham tabiiy apatlar aqibetlerin 
saplastmw zanirligi atap otildi. 
Usi hujjetlerdifi qabil qilmiwi menen birge islesiw bugingi 
kundegi wakillikke, integraciyahq baylamslardin ameliy 
195 

---

natiyjeligin asinwga, barliq sheriklik tarawlann uyginhqta 
rawajlaniwma maslastmw boyinsha ahmiyetli ham natiyjeli 
iskerligin amelge asmwushin ahmiyetli dasturge iye boldi. 
Usi qatnasiq pen en qabil qilmgan qararlardm orinlamwin 
tamiyinlew GMDA shenberindegi baylamslar natiyjeliginin 
ahmiyetli sharti bohp esaplanadi. 
Uzbekistan Respublikasmm GMDAga agzahqqa ogan bir qatar 
ahmiyetli waziypalardi sheshiw imkaniyatin beredi. Sonday-aq: 
- xahq tutmiwi ushm zariir onimlerdi islep shigarrwga 
bagdarlangan kooperativ xojatiq baylamslarm rawajiandmw ham 
jetistiriw; 
- GMDAnm bir qatar onimlerin milliy bazardagi abiroym 
saqiaw; 
- GMDA shenberinde shiyki zat resurslarman natiyjeli 
paydalamw; 
- Ozbekistannin ushinshi mamleketlerge eksport-import tovar 
agimina xizmet korsetiwshi transport kornmunikaeiyalarman 
kepillikli ham qatersiz paydalaniw. 
1992-jilda Ozbekistan Respublikasi Ekonomikaliq Sheriklik 
Sholkemi (ESHSH)ne agza boldi. Usi sholkemler Afganstan, Iran, 
Qazaqstan, Azerbayjan, Pakistan, Turkmenistan, Tajikstan, 
Turkiya, Ozbekistan siyaqh mamleketler ortasindagi kelisim 
tiykarmda duzilgen. ESHSH agzalari ekonomikaliq rawajlaniwga 
qaratilgan kop tarepleme regionalhq sheriklikti ozinde korsetip 
maqset ham waziypalardi amelge asiradi. 
ESHSH agzasi esaplangan mamleketler ortasindagi sawdam 
rawajlandinw maqsetinde basqa regionlardagi ham jahan sawda 
ameliyatindagi tajiriybelerge suyengen jagdayda erkin sawda 
regionin engiziw boyinsha hareket etpekte. ESHSH ozine agza 
mamleketlerdin sirtqi ekonomikaliq xizmetin rawajlandiriv^da 
ahmiyetli onn tutpaqta. 
Juwmaqlap aytqanda, Ozbekistanda tarixiy jaqtan qisqa bir 
dawirde xahq arahq finans qatnasiqlann jolga qoyiw ham 
rawajlandinw bansmda bir qatar paydah isler amelge asinldi. 
Ozbekistan ozinin tmishhq suyer, jaqsi qonsishiliq, 6z-ara paydah 
sheriklikke qaratilgan siyasati ham iskerligi menen putkil dunyaga 
196 
tanildi, jahan sherikliginde ozinin munasip ornin iyeledi jane onm 
darejesi jildan-jilga bekkemlenip barmaqta.