R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

kabi predmetga; 
[qanday], [bunday],
[shunday]
 
kabi belgiga; 
[buncha], [shuncha],
 
[
qancha]
 
kabi
m iq d o r g a ; 
[qachon]
kabi paytga; 
|
qaver]
kabi o ‘ringa; 
[shunday
bo'lmoq], 
[qanday qilmoq
] kabi harakat-holatga ishora qiluvchi
lek sem a k ira d i. Shuni aytib 
0
‘tisli joizki, olm osh h a m m a vaqt ham
q a n d a y d ir bir s o ‘zni «almashtirib», uning o ‘rr.ida kelaverm aydi.
M isollar: 
1. 
Kim mehnat qilsa, u rohat ko'radi.
2. 
Men kecha
keldiin. S e n buni bilasan.
3. 
Nima qilsam ham men 
0
 ‘zim bilaman.
4. 
H am m a mehmonlar biznikida.
5. 
Barcha mushkulotlar oson bo'ldi
kabi g a p la rd a kishilik, belgilash, o'zlik olm oslii h ecli bir so ‘zni
alm ash tirm agan .
Arab tilshunosligid a olm osh alohida 
so ‘z turkumi sifatida
b e r ilm a g a n , balki liar bir so ‘z turkumi ichida «yashirin m a’noli
so‘z» (
zam irlar)
sifatida alohida guruhlarga ajratilgan. C h unonchi,
[kirob], [daftar], [Abbos] —
aniq 
m a’noli ot bo'lsa, 
[men], [sen],
[kim] —
y a sh ir in m a ’noli ot (zam ir otlar) dir. Y oxud 
[oq], [qizil
],
[chiroyli]
— m a ’lum m a'noli sifat hisoblansa, 
[bunday],
[
shunday
]
kabilar « z a m ir sifat» dir.
O lm o sh la r shaxs, p red m et, belgi yoki m iqdorga xos b o ‘lgan
u m u m iy (n ia v h u m ) m a ’noni anglatadi. O lm osh b ildim vchi m a’no
n u tq ja r a y o n id a aniq yuzaga chiqadi. U lar 
0
‘zlari alm ashtiruvchi
s o ‘z kabi m o r fo lo g ik jihatdan o ‘zgaradi.
O lm o s h qaysi s o ‘z turkumi o ‘rnida q o ‘llansa, shu turkumga
x o s
sin ta k tik
vazifani 
bajaradi: 
Oiqituvchi darsga 
kirdi. 
U
o 'quvchilar bilan salomlashdi.
O lm osh o ‘zidan oldin aniqlovchi
ta la b q ilm a y d i: 
Hamma xursand xa shod. Ukitobni o'qidi.
O lm osh
ifo d a e ta d ig a n ishoraviy rna’ nosiga ko‘ra quyidagi m a ’no gum higa
b o ‘linadi:
1. K ish ilik olm osh i.
2. K o ‘rsa tish o lm osh i.
3. 0 ‘z l i k o lm osh i.
4. B e lg ila sh olm osh i.
5. S o ‘r o q o lm osh i.
6. G u m o n o lm o sh i.
7. B o ‘lish siz lik olm osh i.
I. 
K ishilik olmoshi 
sh a x s o lm o sh i deb ham yuritiladi, chunki
sh a x sg a ish o r a
qiladi. Shaxs olm oshiniug 
q o'llanishid a ayrim
o ‘ ziga x o s lik bor. Shaxs o ‘z m a ’nosidan tashqari ko'chgan holda
q o 'lla n is h i m u m k in . C h u n on ch i:
260

---

1. 
Biz
o lm o s h í 
II shaxs ko‘p lik d a g i 
siz
olm oshi o 'r n id a