R sayfullaye V a, B. M e n g L iy e V, G. Bo q iyeva, M. Q u r b o n o V a, Z. Y u n u s o V a, m a b u z a L o V a h o z I r g I

 [ 
qisqa].
114

---

M a ’lumki [
o'rta]
s o ‘zi bilan ifodalangan b elg i-x u su siy a t tom
ma’n oda o'rtalik, o r a liq , y a ’ni ikki bir-biriga z i d belgi oralig'idagi
liolatni ko‘rsatadi. 
[ 0 ‘r ta ]
leksem asi a n to n im la r oralig'idan o ‘rin
olsa, 
(katía-o‘rta-kichifc)
darajalanishi kam se z íla d i. Lekin 
[o ‘rta\
leksem ali birliklarni z id b elgi asosida em as, m a ’lum bir belgining
kamayishi yoki o ‘sishi a sosid a idrok etilsa, raa’ noviy darajalanish
yaqqol anglashiladi.
Darajalanish qatori a ’zolari kam ida u ch ta b o ‘ladi.
Darajalanish m uño sabatlari bilan b o g la n g a n so'zlar qatorini:
a) g'ayrilisoniy a so s;
b) s o f lisoniy a s o s g a tayanib ajratish m u m k in .
G 'ayrilisoniy o m iln in g m oh iyati sh u n d ak i, borliqdagi narsa,
belgi-xususiyatda sifat fa r q i bilan birga m iqdor farqi ham mavjud.
M asalan, inson g o 'd a k lik , yosh lik , n avq iron lik , yetuklik, qarilik
holatini, o'sin ilik n a v n ih o llik , ko'chatlik, yetilg a n lik , quriganlik
davrini boshidan k e c h ir a d i — organizm o'sadi. Tabiatdagi rang va
boshqa belgilar sh u n c h a lik xilm a-xilk i, b o 'y o q c h ila r birgina qora
rangning hatto o ‘ndan ortiq turini ajratadilar. In s o n n in g faol ongi
ana sh u m iqdoriy va s if a t iy farqni aks ettiradi. T il ongning ifodasi
bo‘lganligi bois u o n g d a g i aks ettirilgan m ana shunday m iqdoriy
farqlarni ham ifo d a la slii lo zim . Bunday m iq d o riy farq turli usul
bilan, jum ladan, a lo h id a -a lo h id a leksem a b ila n ham ifodalanadi.