|
Ф = ФА8+ 0,059 • lg [Ag+|
Chunki
E K
[Ag+] =
--------
[Cl]
E K
Ф = ф ° A g/A g
+
0 , 0 5 9 • l g
------------
[Cl-]
Bunday elektrod potensiali faqat eritmadagi kation konsetratsiyasiga emas,balki kam eriydigan tuz
anionining konsentratsiyasiga bog‘liqdir. SHuning uchun bu elektrod bilan Cl-, Br-,J-,S- anionlarini
aniqlash mumkin. Bu usul bilan titrlashda platinali elektroddan foydalaniladi.
Oksidlanish - qaytarilish usulida indikatorli elektrodlarni qoMlash.
Oksidlanish - qaytarilish titrlanishida platina, palladiy, oltindan tayyorlangan indikatorli elektrodlar
qo‘llaniladi. Ko‘pincha sim, plastinka yoki to‘rsimon shakldagi platinali elektrod ishlatiladi. Fe
+2
eritmasini K
2
Cr
2
O
7
eritmasi bilan titrlanganda
6Fe+2+ Cr
2
O?-2 + 14H+
6Fe+3+2Cr
+3+
7
H
2
O
+2
Reaksiyada Fe
ioni konsentratsiyasi kamayadi, Fe
ioni konsentratsiyasi ko‘payadi. U holda
platinali elektrod potensiali ularning konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi. Ekvivalent nuqtasidan keyin
eritmada Fe (II) ioni umuman yo‘qoladi. Kaliy dixromatning ortiqcha qismi oksidlanish-qaytarilish
sistemasini xosil qiladi.
Titrlanganda platinali elektrod konsentratsiya o‘zgarishini darhol sezadi va ekvivalent nuqtasidan
keyin shu sistema potensialiga teng bo‘ladi. Indikatorli elektrod potensialining bir oksidlanish -
qaytarilish sistemasidan boshqasiga o‘tishda potensialining keskin o‘zgarishi bilan kuzatiladi.
Ekvivalent nuqtasiga yaqin bo‘lganda potensialning keskin sakrashi titrlashning oxiriga etganini
ko‘rsatadi.
Sr2O7-2 + 14N+2 / 2Cr+3+7H2O
Taqqoslash yoki standart elektrodlar.
Bunday
elektrodlarga
ikkinchi
turdagi
elektrodlar kiradi.
Masalan:
kalomel
elektrodi
Hg/Hg
2
SO
4
/H
2
SO
4
kumush xlorni Ag/AgCl/NaCl.
Ba’zi hollarda bu elektrodlar titrlanuvchi eritma ichiga tushuriladi. Bu elektrodlar tekshiriluvchi
elementning konsentratsiyasini o‘zgarishiga ta’sir qilmaydi. SHuning uchun golvanik elementning
EYUK faqat indikatorli elektrod potensialining o‘zgarishiga bog‘liq.
Kalomel elektrodi.
Bu ikkinchi turdagi elektrod bo‘lib, metal simob va KCl eritmasi kalomelga nisbatan
to‘yintirilgan.Hg
2
Cl
2
eritmadan tashkil topgan.Bunday elektrod potensiali quyidagi reaksiyalar bilan
ifodalanadi.
2Hg° + 2 C l * H g 2Cl2 +2e
To‘yingan kalomel eritmasi xlorid kaliy ishtirokida simob ionining aktivligi xlor ionnining aktivligi
bilan aniqlanadi.
Kumush xlorli elektrod.
Ikkinchi turdagi elektrod bo‘lib, shisha va platinali elektrodlar bilan birgalikda taqqoslovchi elektrod
bo‘lib xisoblanadi.
Potensiom etrik titrlash.
Potensiometrik titrlashda reaksiyada qatnashuvchi modda yoki ionlarning konsentratsiyasi xar doim
o‘zgaradi, shunga asosan indikatorli elektrod potensiali ham o‘zgaradi. Bog‘liqlikni grafik
tasvirlanganda фх ni V ga nisbatan chiziladi.
21
Agar chizmadagi og‘ish burchagi kam bo‘lsa ekvivalent nuqtani o‘rnatish qiyin bo‘ladi.Bu holda
A
9
/AV-AV
1
(ikki eritma qo‘shilgan reagent orasidagi elektrod potensialining o‘zgarishi , AV
1
-
qo‘shilgan reogent hajmi) kordinatasida differensial egri chiziq chiziladi.
Ekvivalent nuqtasi egri chiziq maksimumiga to‘g‘ri keladi.
Neytrallash usuli
Neytrallash reaksiyalarida titrlashning egri chiziq chizmasi eritma ph— ko‘rsatkichini o‘zgarishi
reagentning sarflanishiga bog‘liqligini ko‘rsatadi.
100
ml
0
,
1
m xlorid kislotani
0
,
1
m natriy gidroksid eritmasi bilan titrlanganda indikatorli elektrod
potensialining o‘zgarishini ko‘rib chiqamiz.
Xingidron elektrodining potensiali quyidagi tenglama orqali hisoblanadi
(p=q)0xin + 0,059 rN
0,1 m kislotaning ph- ko‘rsatkichi 1 ga teng.100 ml 0,1 m xlorid kislota eritmasiga 90 ml 0,1 m
ishqor eritmasi qo‘shilsa, 90% xlorid kislota neytrallanadi. Agar vodorod ioni konsentratsiyasini
hajmiga bog‘liq emas desak, u holda
(100-90,0) 0,1
[N+]=
---------------------- =
10-2, rN=2
1 0 0
99,0 ml 0,1 m ishqor eritmasi qo‘shilganda vodorod ionlari konsentratsiyasi
(100-99,0) 0,1
[N+]=
-------------------- =
10-2, rN=3
1 0 0
100 ml titrlash uchun olingan 0,1 m NSl eritmasiga 100 ml 0,1 m NaOH eritmasi qo‘shilganda
ekvivalent nuqtada faqat reaksiya natijasida xosil bo‘lgan NaSl bo‘ladi. NaSl gidrolizlanmagani
uchun eritmaning ph- ko‘rsatkichi 7 ga teng bo‘ladi. NaOH eritmasi qo‘shish davom ettirilsa u holda
ph- ko‘rsatkichi shu ishqor hisobiga o‘zgaradi.Masalan 0,1 m NaOH ning 1ml ortiqchasi
1
.
0,1
[O K ]=
---------------- =
10-3, [N+] = 10
-11
rN =11
bo ladi
1 0 0
Agar NaOH eritmasidan 10 ml qo‘shilsa
1 0
.
0,1
[O K ]=
------------ =
10-2, [N+]=10
- 12
rN =12
bo ladi
1 0 0
200S temperaturada , xingidron elektrodining potensialini 0,708 V deb olsak,u holda xar bir titrlashni
elektrod potensiali ф=ф°хш + 0,059N+ formula bilan hamda Лф/AV NaOH nisbati aniqlanadi.
Misol tariqasida natriy karbonatni titrlashni ko‘rib chiqamiz. Na
2
SO
3
- kuchsiz kislota va kuchli asos
bilan hosil bo‘lgan tuzdir. Bu holda vodorod ionining konsentratsiyasini bosqich bilan titrlashni
hisoblab olgan holda aniqlanadi.
0,1
m natriy karbonatni
1
m xlorid kislota eritmasi bilan tirtlashda quyidagi reaksiya xosil bo‘ladi.
Na
2
SO
3
+ H C l -+NaHCO3+ NaCl
NaHSO
3
+ H C l -+H
2
CO
3
+ NaCl
Bu erda 2 ta ekvivalent nuqtasi kuzatiladi. Birinchi nuqta NaHCO3, ikkinchi H
2
CO
3
hosil bo‘lishiga
n
asoslangan. H
2
CO
3
birinchi bosqich uchun dissotsiatsiya konstantasi K
1
= 4,31. 10- ,
rK
1
=
6
, ikkinchi bosqich uchun K
2
5,61. 10-
11
,rK
2
=10.
Natriy korbonat boshlang‘ich eritmasining ph- ko‘rsatkichi quyidagi formula bilan aniqlanadi.
1
1
rN = 7 +
-----------
•r K +
--------
lg C tuz
2
2
Titrlashning oralig‘ida eritmada NaHSO
3
va Na
2
SO
3
titrlanmagan qoldig‘i ishtirok etadi.
[SO
3
-2]
rN = rK2 + lg
------------
[NSO
3
]
22
Birinchi ekvivalent nuqtasida eritmaning ph- ko‘rsatkichini
rK1+ rK2
rN =
----------------- formulasi bilan aniqlanadi.
2
Ikkinchi ekvivalent nuqtasida esa
[NSO
3
]
rN = rK 1 + l g
----------------
[N
2
SO
3
]
Ikkinchi ekvivalent nuqtasi natriy korbonatni to‘liq N
2
SO
3
kislota va NaCl gacha titrlashga to‘g‘ri
keladi.
1
1
rN +
------
rK
1
+
------------
lg[N
2
SO
3
]
2
2
Ekvivalent nuqtadan keyin eritmaning ph- ko‘rsatkichi qo‘shilgan NSl eritmasining ortiqchasi bilan
aniqlanadi. Titrlashning xar bir qismida indikatorli elektrod potensialining o‘zgarishi aniqlanadi
(hisoblanadi). Natriy korbonat eritmasini NSl eritmasi bilan bosqichma-bosqich titrlanishi
kordinatida egri chiziqlar bilan ifodalash mumkin. Potensiometrik titrlash kordinati differensial
chizmalash ekvivalent nuqtalari aniq ko‘rsatilgan.
А Ф
A U
Do'stlaringiz bilan baham: |
