Р. Аллен. 3-мавзу. ИҚтисодий жараёнларда оптималлаштириш усулларини қЎллаш

3.4. Ассортимент масаласининг математик модели.

Фараз қилайлик, корхона n турли хил маҳсулот (ассортимент) ишлаб чиқариш қобилиятига эга (саноат корхонаси учун турли хил деталлар, қишлоқ хўжалиги корхонаси учун экинлар, чорвачиликнинг турли хил маҳсулотлари ва ҳоказо), шу билан бирга, ушбу маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун корхонада m хилдаги ресурслар мавжуд бўлиб (ускуналар вақти, ер, ишчи кучи, уруғлик, озуқа, ёқилғи ва бошқалар), уларнинг захиралари маълум:

Ишлаб чиқариладиган ҳар бир турдаги маҳсулотдан олинадиган иқтисодий фойда ҳам маълум бўлиб, улар

Ҳар бир турдаги маҳсулотни ишлаб чиқариш учун зарур бўлган ресурсларнинг сарфланиш нормалари ҳам маълум:

,

бу ерда – биринчи турдаги маҳсулотнинг бир-бирлигини ишлаб чиқариш учун биринчи турдаги ресурсдан қанча кераклигини кўрсатади.

Умумий ҳолда турдаги маҳсулотдан бир бирлик ишлаб чиқариш учун турдаги ресурсдан қанча кераклигини кўрсатади.
Бу ифодалар технологик коэффициентлар деб аталиб, уларнинг сони га тенг.
Корхона учун фойдани максималлаштирувчи ассортимент маҳсулот ишлаб чиқариш режаси тузиш зарур. Аввало масаланинг мақсад функциясини тузиш керак.
У мумий фойда

кўринишда бўлиб, бу масаланинг мақсад функциясини ифодалайди.
Энди чекланишлар системасини, яъни изланаётган режанинг компонентлари бўлган ларни қаноатлантирадиган шартларни ёзамиз. Бунинг учун маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун сарфланадиган ҳар бир ресурснинг миқдорини топамиз.
Ресурсларнинг умумий сарфи



3.5. Оптималлаштириш усули асосида ечиладиган иқтисодий масалалар.

Иқтисодиётда бир қатор масалалар оптимал дастурлаш усули ёрдамида ечилади. Улардан айримларини кўриб ўтамиз

Ишлаб чиқаришни режалаштириш масаласи. Фараз қилайлик, корхона хил маҳсулот ишлаб чиқариш қобилиятига эга (саноат корхонаси учун турли хил деталлар, қишлоқ хўжалиги корхонаси учун экинлар, чорвачиликнинг турли хил маҳсулотлари ва ҳоказо), шу билан бирга, ушбу маҳсулотларни ишлаб чиқариш учун корхонада хилдаги ресурслар мавжуд бўлиб (ускуналар вақти, ер, ишчи кучи, уруғлик, озуқа, ёқилғи ва бошқалар), уларнинг захиралари маълум: .
Ишлаб чиқариладиган ҳар бир турдаги маҳсулотдан олинадиган иқтисодий фойда ҳам маълум.
Ҳар бир турдаги маҳсулотни ишлаб чиқариш учун зарур бўлган ресурсларнинг сарфланиш нормалари ҳам маълум.
Ишлаб чиқаришнинг шундай режасини тузиш талаб қилинадики, натижада энг кўп умумий фойда таъминлансин.