R ah im ov a sh od iy a shu xr at q I zi ingliz va ozbek till arid a bahuvrining

2.3. Ingliz tilida “bahuvrihi”lar va ularning morfologik, semantik 

xususiyatlari 

Yuqoridagi  bobda  to‘xtalganimizdek,  inglizlar  qo‘shma  so‘zlar  sohasida 

ko‘plab izlanishlar qilishgan va qo‘shma so‘zlarni morfologik va semantik jihatdan 

bir  necha  guruhlarga  ajratgan  holda  o‘rganishgan.  Shunga  ko‘ra  4  ta  turdagi 

qo‘shma so‘z tiplari aniqlangan, jumladan 

1.Endosentrik 

2.Ekzosentrik( shuningdek “bahuvrihi”) 

3.Kopulativ ( shuningdek “dvanda”) 

4.Appozitiv kabilardir. 

Atish  kerakki,  har  bir  guruhga  kiruvchi  qo‘shma  so‘zlarning  o‘ziga  xos 

xuxusiyatlari  mavjud. Masalan, endosentrik qo‘shma so‘zlar aniqlovchili qo‘shma 

so‘zlar hisoblansa, kopulativ qo‘shma so‘zlarning har bir ma’no anglatuvchi qismi 

o‘zi bildiradigan mazmundan chekinmagan holda, uchunchi bir narsa yoki shaxsni 

ifodalaydi.  O‘z  o‘rnida  appozitiv  qo‘shma  so‘zlar    esa  qismlari    mazmun  jihatdan 

bir  briga  qarshi  bo‘lgan,  lekin  bir  narsa  yoki  hodisani  bildirib  keladigan  qo‘shma 

so‘zlar hisoblanadi. 

Shundan  kelib  chiqqan  holda,  ekzosentrik  qo‘shma  so‘z  tipi  bu  – 

bahuvrihidir.  Bunday  qo‘shma  so‘zlar  sanskrit  tilida“bahuvrihi”  atamasi  bilan 

qo‘llaniladi    va    ma’no  jihatdan  “  ko‘p  guruch”  deganidir  .Bu  yerda  guruchning 

o‘zi emas, balki shu guruchga egalik qiluvchi odam tushuniladi, boshqa so‘z bilan 

aytganda bu  yerda  ma’no ko‘chishi ro‘y berib, u “ko‘p guruchli odam”  ma’nosini 

bildiradi.  Ingliz  tilida  ham  tuzilish  va  ma’no  jihatdan  qo‘shma  so‘zlar  shunday 

ko‘rinishda  bo‘ladi.  Ta’rif    beradigan  bo‘lsak  bu  turdagi  qo‘shma  so‘zlar  ikkita  

so‘z  negizdan    tashkil  topadi  lekin  bu  negizlar  ikkalasi  birgalikda  boshqa  bir 

semantik birlikni anglatadi. Ulardan hech biri  ko‘pchilik hollarda  to‘laligicha o‘z 

ma’nosida  kelmaydi  va  ulardan  ma’no    anglashila  olmaydi.  Misol  tariqasida,