Р. А. Ашуров педагогика назарияси “ фан “ Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги

Ўқувчи—ёшларни жисмоний жиҳатдан тарбиялаш.

1.”Таълим ҳақидаги” янги Қонун талаблари асосида мактабда амалга ошириладиган жисмоний тарбиянинг мақсади, моҳияти , мазмуни ва вазифалари

2.Жисмоний тарбияни амалга ошириш йўллари , воситалари, усуллари.
Жисмоний тарбия-киши организмининг морфологик ҳамда функционал жиҳатидан такомилланишига, унинг асосий, ҳаётий муҳим ҳаракат кўникмаларини ва улар билан боғлиқ бўлган билимларни ҳосил қилишга йўналтирилган педагогик жараёндир. Соғ танда соғлом ақл деганларидек, жисмоний тарбия – бу ташкил этилган икки томонлама жараёндир.
Ўқувчи - ёшларни жисмоний жиҳатдан тарбиялаш жараёнида қуйидаги муҳим вазифалар ҳал этилади:
1. Соғлиқни мустаҳкамлаш, организмни чиниқтириш;
2. Ўқувчи- ёшларда янги ҳаракат турларига кўникма ҳосил қилдириш, уларни махсус билимлар билан қуроллантириш, жисмоний тарбия дарсларида ҳар хил жисмоний машқлар қилдириш.
3. Ўқувчи- ёшларнинг ёшига, жинсига мувофиқ келадиган асосий ҳаракат сифатларини ривожлантириш.
Жисмоний ривожланиш – бу киши организмининг ҳаёт шароитлари ва тарбия таъсирида такомиллашиб борувчи биологик форма ва функцияларнинг қарор топиши ҳамда ўзгариш жараёнидан иборат бўлиб, у ривожланишнинг энг муҳим фактларидандир.
Жисмоний маданият –умумий маданиятнинг бир қисми, жамиятнинг халқни жисмоний жиҳатдан камолотга етказишда махсус воситаларни яратиш ва ундан фойдаланиш ишида эришган ютуқларининг йиғиндисидан иборат.
Жисмоний тарбия умуминсоний тарбиянинг бошқа таркибий қисмлари билан чамбарчас боғлиқдир.Яъни, ақлий тарбия, ахлоқий тарбия,эстетик тарбия, меҳнат тарбияси ,политехник таълим шулар жумласидандир
Жисмоний тарбия омилларига қуйидагилар киради :
1. Гигиена омиллари
2. Табиатдаги соғломлаштирувчи кучлар : (сув, ҳаво, қуёш)в.х.к.
3.Жисмоний машқлар.
Ўқувчи- ёшларнинг жисмоний тарбиясида гимнастика катта рол ўйнайди ва улар қуйидаги турларга бўлинади:
а) асосий гимнастика –шахсий гигиена гимнастикаси;
б) спорт гимнастикаси – унинг турлари, акробатика ва бадиий гимнастика;
в) ёрдамчи- даволаш гимнастикаси, ўқув машғулотлари бошлангунга қадар ўтказиладиган гимнастика, физкульт- минутлар, жисмоний машқлар ва танаффус вақтидаги ўйинлар.
Шуни алоҳида таъкидлаш жоизки, жисмоний тарбияда ўйинлар катта рол ўйнайди. Авлоддан- авлодга, асрдан-асрга ўтиб келаётган халқ ўйинлари “Оқ теракми, кўк терак”, “Лапта”, “Бекинмачоқ” ва бошқа шунга ўхшаш ўйинлар ҳозир ҳам ёш болалар ўртасида учраб туради. Жисмоний тарбияда дарслар уч қисмдан иборат бўлади:
1.Дарсга тайёргарлик қисми -5-10 минут.
2.Асосий қисм- 25-30 минут
3.Якуний қисми 5-10 минут
Ўқувчиларни жисмоний жиҳатдан тарбиялашда синфдан ва мактабдан ташқари болалар билан биргаликда амалга ошириладиган спорт мусобақалари: футбол, баскетбол, теннис, енгил атлетика, узунликка сакраш, баландликка сакраш, сув спорти, хоккей, ўзбек классик кураши, қўл тўппи, бокс, таэквандо, карате, чанғида юриш ва бошқалар ката аҳамиятга эга

Мавзу юзасидан савол ва мустақил топшириқлар:

1. Мактабда ўқувчи - ёшларни ҳар томонлама камол топтиришда жисмоний тарбиянинг аҳамиятини сўзлаб беринг. Жисмоний тарбия тизимига нималар киради?

2. Жисмоний машқларнинг қандай турлари гимнастика машғулотлари ва ҳаракатли ўйинлар жумласига киради?
3. Ўқувчиларнинг ривожланиши учун бундай машқларнинг аҳамияти нималарда кўринади?
4. Ўқувчиларнинг гигиена талабларига риоя қилишини ва синфда зарур гигиена шароитини вужудга келтиришини қандай қилиб таъминлаш керак?
5. Жисмоний тарбия вазифаларини ҳал килишда оила билан мактабнинг ўзаро алоқа ўрнатишида ўқитувчининг роли нимада кўринади?
6. Республикамиздаги спорт иншоотлари, жаҳон ҳамда республика чемпионларидан кимларни биласиз ва уларнинг спорт соҳасида чемпион унвонига эга бўлганликлари ҳақида қисқача ёзинг.