Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

3.2.2. Касб касаллигини олдини олиш ва шахсий гигиена
Ишлаб чиқаришдаги хавфли омиллар (ҳаракатланувчи 
машина ва механизмлар, ҳаракат узатиш механизмлари, электр 
токи ва б.) жароҳатланиш ѐки шикастланишга олиб келса, 

---

100 
зарарли омиллар (зарарли газлар, чангли муҳит, шовқин, титраш, 
нурланишлар, номеъѐрий ѐритилганлик ва б.) эса касб 
касалликларини келтириб чиқаради.
Меҳнат жараѐнида киши организмига салбий таъсир этадиган 
ишлаб чиқаришнинг номақбул омиллари натижасида юзага 
келадиган инсон соғлиғидаги ўзгаришлар касб касаллиги деб 
аталади. Ишлаб чиқаришда касб касалликлари иш жойларидаги 
ҳавонинг чангланиши, газ, шовқин ва тебранишлар таъсиридан 
ҳамда ҳаво ҳарорати, босими, намлигини ўзгариб туриши 
натижасида пайдо бўлади. Ишлаб чиқаришдаги номақбул 
омилларнинг киши организмига узоқ муддат таъсир этиши 
оқибатида ишчи касб касаллигига чалиниши, натижада иш 
қобилиятини вақтинча ѐки бутунлай йўқотиши мумкин. 
Касб касалликларини олдини олиш тадбирларини қуйидаги 
гуруҳларга ажратиш мумкин: 
1. Зарарли омилларни ҳосил бўлиш манбасида камайтириш 
ѐки бартараф этиш. Бу асосан машина ва механизмлар 
конструкциясини такомиллаштириш орқали амалга оширилади. 
2. Зарарли омилларни тарқалиш йўлида камайтириш. Бундай 
тадбирларга зарарли омиллар миқдорини камайтирувчи мослама 
ва механизмлар (шовқин даражасини камайтириш учун – товуш 
сўндиргичлар, титрашни камайтириш учун турли хил 
амортизаторлар, зарали газлар ѐки чангларни ушлаб қолиш учун 
фильтрлар ва б.) мисол бўла олади. 
3. Шахсий ҳимоя воситаларидан (шовқиндан ҳимояловчи 
қулоқчинлар, газниқоблар, пайвандчи каскаси ва б.) 
4. Профилактик тадбирлар (бепул парҳез овқатлар билан 
таъминлаш, қисқартирилган иш вақтини жори этиш ва б.).
 Шахсий гигиена
тушунчаси кенг маънони англатиб, унга 
баданни тоза тутиш, иш вақтида ва овқатланишда санитар-
гигиеник талабларга риоя этиш, яшаш жойини ва иш жойини тоза 
тутиш кабилар киради. Шахсий гигиенага амал қилмаслик турли 
хил касалликларни, жумладан юқумли касалликларни ҳам келиб 
чиқишига сабаб бўлади. Шахсий гигиена қоидаларига риоя этиш 
нафақат шахсий, балки ижтимоий аҳамиятга ҳам эгадир. Чунки 
бир шахсни гигиеник талабларга риоя этмаслиги оқибатида 
жамоада юқумли касалликларни тарқалиш хавфи ҳам туғилиши 
мумкин.

---

101 
Ишчиларнинг 
доимо 
соғлом 
юришлари 
ва 
меҳнат 
қобилиятларини йўқотмасликларида шахсий гигиена қоидаларига 
риоя қилиш катта роль ўйнайди. Тана ва қўлни тоза бўлиши, 
овқатланишдан олдин қўлни доимо совунлаб ювиш, ўзини ва 
кийимларини озода тутиш, вақтида овқатланиш ва иш билан дам 
олишни тўғри ташкил қилиш – шахсий гигиенанинг асосий 
талаблари ҳисобланади.