Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

муҳандислик услуби. 
Бу услуб статик маълумотлар, хавф 
частотасини ҳисоблаш, хавфсизликни эҳтимолий таҳлил 
қилиш, хавф дарахтини қуриш кабиларга асосланади; 

моделли. 
Бу услубда алоҳида кишига, кишилар гуруҳига ва 
шу кабиларга таъсир этувчи хавфли ва зарарли факторлар 
модели тузилади; 

э
кспертли, 
яъни турли хил ҳодисалрнинг содир бўлиши 
эҳтимоли
 
тажрибали 
мутахассислар 
(экспертлар) 
мулоҳазаси, фикри асосида аниқланади. 

Ижтимоий сўров.
Бунда ҳодисаларни содир бўлиш 
эҳтимоли аҳоли фикрини билиши орқали белгиланади. 
Юқорида кўрсатиган услублар таваккалчиликнинг турли
томонларини кўрсатади. Шу сабабли, амалда ушбу услубларни 
комплекс ҳолда қўллаш мақсадга мувофиқдир. 

---

25 
2.1.5. Таваккалчиликнинг мақбул (рухсат этилган) 
концепсияси 
Анъанавий хавфсизлик техникаси қатъи талаб, яъни ҳар бир 
ишлаб 
чиқариш 
жараѐнини 
бирорта 
ҳам 
ҳалокатсиз, 
зарарланишсиз, шикастланишсиз бўлишини талаб этади. Лекин, 
ҳаѐт бу концепция (тушунча) техносфера қонуниятларига 
ноадекватив эканлигини кўрсатади. Шу сабабли, хавфсизликнинг 
ҳозирги қонуниятлари абсолют хавфсиз концепциясидан воз 
кечиб, таваккалчиликнинг мақбул концепциясини илгари суради. 
Мақбул таваккалчилик концепцияси техник, экономик, 
ижтимоий ва сиѐсий аспектларни ўз ичига олади ҳамда фаолият 
давридаги хавфсизлик даражаси, хавфсизликка эришиш 
имконияти билан ўзаро муросада бўлади. 
Техник тизимлар хавфсизлигини оширишнинг иқтисодий 
имкониятлари 
чегараланмаган 
бўлиши 
мумкин, 
лекин, 
хавфсизликни таъминлашга ҳаддан кўп маблағ сарфланиши 
ижтимоий соҳада зарар етишига олиб келади, яъни, масалан, 
тиббий ѐрдам ѐмонлашиши мумкин. Бу демак, харажат ортиши 
билан техник таваккалчилик камайиб, ижтимоий таваккалчилик 
ортишини билдиради. 
Айрим давлатларда таваккалчиликнинг рухсат этилган 
даражаси қонун асосида белгиланган. Ушбу миқдор 10
-8
дан 10
-
6
гача бўлиши мумкин. Умуман, экотизим учун максимал рухсат 
этилган таваккалчилик даражаси тизимдаги биогеценоз турининг 
5% жароҳатланишини кўзда тўтади. Ҳозирги даврда бизнинг 
мамлакатимизда таваккалчиликнинг мақбул, яъни рухсат этилган 
даражаси қабул қилинмаган. Ваҳоланки, ушбу концепция айрим 
мутахассислар томонидан танқид қилиниб, инкор этилади. 
Шундай бўлсада, амалдаги хавф даражаси таваккалчиликнинг 
рухсат этилган даражасидан ҳам 2-3 марта юқорироқ намоѐн 
бўлади. Шу сабабли, таваккалчиликнинг мақбул концепциясини 
ҳаѐтга татбиқ этиш инсонни хавфдан ҳимоялашга қаратилган 
тадбирлардан бири ҳисобланади.