Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

2.1.2. Хавфнинг таксономияси, номенклатураси, 
 квантификацияси ва идентификацияси 
Хавф мураккаб ва кўп белгиларга эга тушунча бўлганлиги 
сабабли, унинг таксономиясини тузиш инсон ҳаѐт фаолияти 
хавфсизлигини таъминлашда ҳамда хавф табиатини чуқурроқ 
ўрганишда муҳим роль ўйнайди. 
Хавфнинг таксономияси 
– бу унинг келиб чиқиш табиати 
тури, оқибатлари, тузилиши инсонга таъсир этиш характери ва 
шунга боғлиқ белгилари асосида таснифланиши бир тизимга 
келтирилишидир. Умуман, «таксономия» мураккаб ҳодисалар, 
жараѐнлар, тушунчалар ва объектларнинг таснифланиши ҳамда 
бир тизимга солиниши тўғрисидаги фан ҳисобланади. Хавф 
мураккаб ва кўп белгиларга эга тушунча бўлганлиги сабабли, 
унинг таксономияси инсон ҳаѐт фаолияти хавфсизлигини 
таъминлашда ҳамда хавф табиатини чуқурроқ ўрганишда муҳим 
роль ўйнайди. Лекин, ҳозирги вақтда хавфнинг такомилва тўлиқ 
таксономияси ишлаб чиқилмаган. Шундай бўлсада, бу борада 
маълум даражада илмий ишлар бажарилган бўлиб, хавфнинг 
қуйидаги кўринишдаги таксономияси вужудга келган: 
- 
хавфнинг юзага келиш табиатига кўра
: табиий, техник, 
антропоген, экологик, аралаш; 
- 
хавф таъсирида кўнгилсиз оқибатларни юзага келиш 
вақтига кўра
: импульсив, кумулетив; 
- 
локализация бўйича:
литосфера, гидросфера, атмосфера, 
космос билан боғлиқ хавфлар; 
- 
юзага келувчи оқибатлар бўйича
: чарчаш, толиқиш, 
зўриқиш, касалланиш, шикастланиш, жароҳатланиш, ҳалокат, 
ѐнғин ва бошқалар; 
- 
келтириб чиқарувчи зарарга кўра
: ижтимоий, техник, 
экологик; 
- 
юзага келиш соҳаси бўйича
: маданий, маиший, транспорт, 
йўл-транспорт, ишлаб чиқариш, ҳарбий ва бошқалар; 

---

21 
- 
хавфнинг таркиби ва тузилишига кўра
: оддий ва ҳосилали 
(ясамали), яъни бир неча оддий хавфлар бирикиши натижасида 
янги, мураккаб хавфнинг юзага келиши; 
- 
инсонга таъсир этиш характерига кўра
: фаол ва суст. 
Хавфли омиллар белгилари эса априор ва апостериор 
турларга бўлинади. Апостериор белгиларда хавфнинг изи, ўрни 
қолади, яъни хавф асосли бўлади.