Р 38 р 38 О. Д. Раҳимов, И. Х. Сиддиқов, М. О. Муродов. Ҳаёт фа

Хавфнинг квантификацияси. 
Квантификация – сифат 
даражаси 
аниқланадиган 
ва 
баҳоланадиган 
мураккаб 
тушунчаларга сонли характеристика бериш демакдир. 
Квантификациянинг сонли, балли ва бошқа усуллари 
қўлланилади. Хавфнинг энг кенг тарқалган соний баҳолаш 
мезони – 
таваккал 
(«риск»), 
таваккалчилик
, яъни хавф-хатарга 
қарши бормоқдир. 
Соний баҳолаш – маълум даврдаги фаолият давомида юзага 
келган кўнгилсиз оқибатларни олдиндан эҳтимол қилинган, 
содир бўлиши мумкин бўлган хавфга, кўнгилсиз оқибатларга 
нисбатидир. Таваккални аниқлашда оқибатларнинг синфи 
кўрсатилиши лозим. 
Хавфнинг идентификацияси. 
Хавф потенциал, яъни 
яширин характерга эга. Шу сабабли, ҳаѐт фаолият хавфсизлигини 
таъминлашда хавфни олдиндан аниқлаш муҳим роль ўйнайди. 
Идентификация – хавфни ва унинг соний ҳамда вақтли 
кўрсаткичларини аниқлаш жараѐни бўлиб, унинг натижасида 
ҳаѐт 
фаолият 
хавфсизлигини 
таъминлашга 
қаратилган 
профилактик ва оператив тадбирлар ишлаб чиқилади. 
Идентификация жараѐнида хавфнинг номенклатураси, хавфни 
юзага 
келиш 
эҳтимоли, 
фазовий 
координаталари 
(«локализация»), хавф туфайли кутиладиган зарар ва бошқа 
параметрлар аниқланади. Олинган натижалар асосида эса аниқ 
тадбирлар ишлаб чиқилади. 
2.1.3. Сабаб ва оқибат 
Потенциал хавф юзага келадиган, амалга ошадиган 
шароитлар бахтсиз ҳодисаларнинг сабаблари дейилади. Бахтсиз 
ҳодисалар турли хил, яъни жароҳатланишлар, шикастланишлар, 
касалланишлар ва бошқа кўринишларда бўлиши мумкин. 
Хавф, сабаб ва оқибат – бахтсиз ҳодисаларни, фавқулотда 
вазиятларни, ѐнғинларни ва шу каби бошқа кўнгилсиз 
ҳодисаларни асосий характеристикаси ҳисобланади. 
«Хавф – сабаб – кўнгилсиз оқибатлар» – бу логик 
ривожланиш жараѐн бўлиб, яширин хавфни юзага чиқишига 

---

23 
ҳамда реал зарар келтириб чиқаришга олиб келади. 
Кўрсатилганидек, бу жараѐн кўп сабабли ҳисобланади. Шу 
сабабли, бахтсиз ҳодисаларни олдини олишда уларнинг 
сабабларини аниқлаш муҳим роль ўйнайди. 
Қуйида “хавф- сабаб-оқибат”га доир мисоллар келтирамиз: 
Электр токи (хавф) – қисқа тўташув (сабаб) – куйиш (оқибат); 
Пестцидлар (хавф) – ШҲВ фойдаланмаслик (сабаб) – 
захарланиш (оқибат). 
Инсониятнинг ҳар қандай фаолияти потенциал хавфли 
жараѐндир. Албатта, бу тасдиқ аксиоматик характерда бўлсада, 
муҳим методологик аҳамиятга эгадир.