Qushlarning umumiy tavsifi gavda shakli

• www.arxiv.uz

• QUSHLARNING
• UMUMIY TAVSIFI

Gavda shakli. Qushlarning tanasi zich va asosan yumaloq shaklda bo‘ladi. Boshi unchalik katta emas, bo'yni uzun va harakatchan. Oldingi oyoqlari, ya’ni qanotlari tinch turganda tanasi yoniga yig'ilgan boiadi. Qushlarning pat va parlari gavdasiga suyri shaklini beradi. Kaptarlar, yapaloqqushlar, lochinsimonlar va to‘tiqushlarning ustki tumshug‘i asosida voskovitsasi bor, bu yumshoq teri bo‘Iib, tumshuqning ustiga bo‘rtib chiqib turadi. Qushlar anatomik tuzilishi jihatidan o'zlarining bevosita ajdodlariga, ya’ni sudralib yuruvchilarga juda yaqin turadi. Qushlarning terisi sudralib yuruvchilarniki singari quruq, deyarli teri bezlari boimaydi. Qushlarning oyoqlari tangachali teri bilan qoplangan. Ularning pati va pari sudralib yuruvchilarning tangachasi singari shoxsimon moddadan tuzilgan. Sudralib yuruvchilar singari qushlarda ham ichak, siydik yo‘li va ko‘- payish organlari teshiklari kloakaga ochiladi. Ayniqsa, ularning embrion- lari o‘rtasida juda ko‘p o'xshashliklar bor.

• www.arxiv.uz

Qushlarning hajmi va massasi ham turlicha. Masalan: Yangi Gvineya Kazuarlarining og‘irligi 50—70 kg gacha boradi, Afrika tuyaqushining bo‘yi 2,5—3 m va og'irligi 90—100 kg gacha yetadi. Uchib yuruvchi qushlardan albatroslar qanotini yoyganda kengligi 3,6 m gacha, tasqa- raniki 3,25 m gacha va saqoqushlamiki 3,1 m gacha boradi. Uchib yuruvchi qushlar orasida eng yirigi oqqush hisoblanadi. lining massasi Kaptarning gavdasi ham boshqa qushlarnikiga o‘xshab pat va parlar bilan qoplangan. Tanasi tuxumsimon shaklda, boshi kichkina va yuma- loq. Boshining oldingi tomonida tumshug'i bor, tumshug'i ikki qismdan, ya’ni yuqorigisi — tumshuq usti va pastkisi — tumshuq ostidan iborat. Tumshug'i shox parda bilan qoplangan suyak jag'laridan tuzilgan. Hozirgi yashab turgan qushlarda tishlari bo'lmaydi. Bu esa ularning uchishi uchun katta ahamiyatga ega bo'lgan tana massasini yengillashtiradi. Qushlar tumshug'i yordamida ozuqa yig'adi, ko'pchiligi ozuqani tumshug'i bilan maydalaydi, uya quradi, dushmanlardan o'zlarini himoya qiladi. Umuman, qushlar tumshug'ining kattaligi va shakli oziq turiga qarab turli qushlarda har xil bo'ladi. Tumshug'i asosida burun teshiklari joylashgan. Boshining ikki yonida yirik ko'zlari bo'lib, ularda ustki va pastki qovoqlardan tashqari yumgich pardalari ham bor. Ko'zlaridan orqaroqda birmuncha pastda patlari orasida quloq teshiklari joylashgan. Ayrim qushlar (qirg'ovul, qur)ning boshida go'shtdor hosilalari taroq va halqalar bo'ladi. Umuman, qush (kaptar, qarg'a, chumchuq)larning gavdasi nisbatan kichik boshi, uzun harakatchan bo'yni, tuxumsimon tanasi hamda bir juftdan oyoq va qanotlardan iborat.

• www.arxiv.uz