Qushlarning umumiy tavsifi gavda shakli

Teri qoplami. Qushlarning terisi yupqa va quruq bo'lib, unda hech qanday suyak tuzilmalari yo'qligi, patlardan tashkil topgan shox qoplag'ichining borligi va bezlarning bo'lmasligi bilan xarakterlanadi. Ko'pchilik qushlarda faqat dum tubining ustiga o'rnashgan dum bezi bor. Dum bezi o'zidan sekret chiqaradi. Qushlar tumshug'i yordamida patlarini shu sekret bilan yog'laydi. Bu yog'li sekret patlarni suv bilan ho'Uanishdan saqlaydi. Dum bezi, ayniqsa, suvda suzuvchi qushlarda yaxshi rivojlangan. Quruqlikda (cho'lda) yashovchi ba’zi qushlarda (tuyaqushlar, tuvaloqlar) bu bez bo'lmaydi. Dum bezining sekreti quyosh nuri ta'sirida «D» vitaminiga aylanadi, buni qushlar patlarini tozalash vaqtida yutadi. Qushlar tanasi tashqi tomondan shox ortiqlari-patlar, pat-parlar, haqiqiy parlar, ipsimon patlar va qilchalar bilan qoplangan

• www.arxiv.uz

• www.arxiv.uz

• www.arxiv.uz

Skeleti. Qush skeletining mahkam va yengil bo‘lishiga sabab uning pnevmatikligi, ya’ni ichi havo bilan to‘lgan bo‘shliqlarning boiishidir. Bosh skeletirtirig yerigrl bo‘lfshi tishlarning yo'qolib ketishi va suyak- larining yupqalanishi bilan bog‘liq bo'lib, voyaga yetgan Qushlar miya qutisidagi barcha suyak choklari bilinmaydigan darajada bir-biriga qo‘shilib ketgan. Suyaklararo choklariii faqat yosh qushlarning bosh skeletidagina ko'rish mumkin (131-rasm). Ko'krak toj qismi oldingi oyoqlarni harakatga keltiruvchi muskullar rivojlanislli tufayli taraqqiy etgan. Uchish layoqatini yo'qotgan qushlar (tuyaqushlar)da ko'krak toj suyagi yb'q bo'lib ketgan, biroq ba’zi qushlar (pingvinlar)da ko'krak toj suyagining saqlanib qolganligi ularning suvda suzishga moslashganligi bilan bog'liq. Oldingi oyoq (qanot) skeletida tipik bo'limtarning hammasi bbi\ lekin ular uchishga moslashganligi uchun panjalari shaklan o'zgarib, qisman reduksiyalangan. Bilaguzuk suyaklarining proksimal elementlari bir-biriga qo'shilib, ikkita kichkina suyakcha hosil qilgan bo'lsa, distal elementlari kaft suyagiga qo'shilib ketgan. Kaft suyagi faqat ikkita uzurichoq suyakchadan iborat bo'lib, ularning proksimal hamda distal qismi qo'shilib bitta kaft-bilaguzukni hosil qilgan.

• www.arxiv.uz