Qurilish materiallari

6.2-rasm. Shag'al donador tarkibi grafigi.

Uning tarkibida yumshoq va yemirilgan donalar 10% ko'p bo'lmasligi kerak; sovuqqa chidamlil'igi F15, F25. F50, FI00, F150, F200 va F300. Suvning qisman to'ldiruvchilar uchun sarf bo'lishi beton tayyorlash texnologiyasida hisobga olinishi shart.

6.3-rasm. Beton uchun fraksiyalangan qum, chaqiqtosh va shag`al.

To'ldirgichlarni tayyorlash, tashish va saqlash. To'ldirgichlar qazib olingach, yirik, mayda va o'ta mayda (gil) fraksiyalarga ajratiladi. Zarurat bo'lsa, turli aralashmalardan maxsus usullarda tozalanadi. Daryo shag'al-qum aralashmasi ekskavatorlar yordamida qazib olinadi, sortirovka apparatlarida suvda yuviladi va fraksiyalarga ajratiladi. Shag'al yirik fraksiyalari maydalanib, chaqiqtosh tayyorlanadi. Chaqiqtosh g'alvir mashinalarda fraksiyalarga ajratiladi. To'ldirgichlar iste'molchilarga temir yo'l, avto va suv transportida tashiladi. To'ldirgichlar ochiq maydonlarda, estakadalar va yerosti galereyalari bilan jihozlangan omborxonalarda fraksiyalarga ajratilgan holda alohida shtabellarda saqlanadi.
Suv. Beton qorishmasi tayyorlashda ichimlik suvi yoki tarkibi zararli aralashmalardan tozalangan, betonning normal quyuqlanishi va keyinchalik qotishiga salbiy ta'sir ko'rsatmaydigan tabiiy suv ishlatiladi. Suvning vodorod ko'rsatkichi 4 dan kam bolmasligi
, tarkibida mineral tuzlar 5000 mg/1, shu jumladan sulfat tuzlari 2700 mg/1 dan (SO₃ ga hisoblanganda) ko'p bo'lmasligi kerak. Sanoat, maishiy chiqindi, botqoq va sizot suvlar tozalanmasdan beton tayyorlash uchun ishlatilmaydi. Suvning beton tayyorlash uchun yaroqliligi kimyoviy analiz usulida aniqlanadi.


6.3. Beton qorishmasining xossalari
Beton qorishmasining reologik xossalari. Ratsional tanlangan tarkibdagi va me'yoriga yetkazib aralashtirilgan, qotmagan holdagi kompozitsion aralashmaga beton qorishmasi deyiladi.
Nazariy va amaliy jihatlardan beton qorishmasi uzluksiz strukturaga ega bo'lishi zarur. Beton qorishmasida sement, suv, mineral va polimer qo'shimchalar mikrostrukturani, mayda va yirik to'ldirgichlar makrostruktura asosini hosil qiluvchi komponentlar hisoblanadi. Beton qorishmasining yaxlitligini komponentlar o'rtasida hosil bo'ladigan ichki kuchlar ta'minlaydi. Strukturani hosil qiluvchi asosiy komponent sement xamiridir. Sement gidratatsiyasi jarayonida qattiq fazaning dispersligi oshishi hisobiga sement xamirining adgezion xususiyatlari ortib boradi. Beton qorishmasi tarkibi hajmi bo'ylab bir xil bo'lishi va qulay joylanuvchanligi uni tashish va qoliplashda muhim ahamiyatga ega.
Beton qorishmasiga tashqaridan kuch ta'sir etganda boshlang'ich davrda elastik deformatsiyalanadi, kuchning oshib borishi natijasida qorishmaning strukturaviy mustahkamligidan ortiq kuchlanish hosil bo'lganda, u suyuqlanib oqa boshlaydi. Ushbu jarayonni izohlab beton qorishmasini elastik-plastik-oquvchan jism deb qarash va qattiq jism fizikasi hamda haqiqiy suyuqlik nuqtayi nazaridan o'rganish zarur. Beton qorishmasini mexanik ta'sirlar natijasida suyulib, ta'sirlar olingach yana o'z holiga qaytishi tiksotropiya deyiladi.
Beton qorishmasining oquvchanlik xossalarini mexanik ta'sirlar yoki maxsus suyultiruvchi sirtaktiv moddalar qo'shib o'zgartirish mumkin. Beton qorishmasining bu xususiyati undan beton buyumlar tayyorlashda muhim ahamiyatga ega.